Ateş otu, Multerkaut, Chrysanthemum parthenium BERNH.

ATEŞ OTU

Çok Yıllık | 0,3-0,8m | 6-8 Aylar | Ca, Na | Otu

Ateş otu, Multerkaut, Chrysanthemum parthenium BERNH.
Kafa otu Syn: Tanacetum parthenium
Ana otu Matricaria parthenium L.
Gümüş düğme otu
Düğme otu

Familyası: Bileşikgillerden, Korbblütler, Asteraceae

Drugları: Ateş otu; Chrysanthemi parthenii herba
Ateş otu yaprağı; Chrysanthemi parthenii folium
Ateş otu çay, tentür ve natürel ilaç yapımında kullanılır. Nadiren yaprakları da sade olarak kullanılabilir. 

Giriş: Bazı botanikçiler Ateş otunu Chrysanthemumgillerden sayarken bazıları da Tanacetumgillerden olduğunu iddia etmektedirler. Tanacetum eski isimlendirme olduğundan aslında pek kullanılmaması gerekir. Chrysanthemumgillere Solucan otu; Tanacetum vulgare, Dalmaçya Pire otu; Chrysanthemum cinerariifolium ve Pire otu; Chrysanthemum coccineum bunların en önemlileridir. Bu bitki almanca Mutterkraut yani Anne otu diye de anılır. Zira bu ülkede genellikle kadın hastalıklarına karşı kullanılmıştır. İngiltere’de feverfew yani ateş otu diye anılır. Bu ülkede de genellikle ateş düşürmek için kullanılmıştır. Asıl vatanı Türkiye olan bitki bizde çiçeklerinden dolayı Gümüş düğme diye de anılır, fakat tıbbi olarak pek kullanılmamıştır. 

Botanik: Ateş otu 30-80 cm boyunda oldukça sık çatallaşan, yuvarlak, yeşil renkli ve dikine yükselen bir gövdeye sahiptir. Yaprakları 5-7 loplu, kenarları kertikli, kısa saplı, koyu yeşil renkli, yumuşak ve kendine has ve de pekte hoş olmayan bir kokuya sahiptir. Çiçekleri oldukça uzun bir sap üzerinde ve çiçeğin kenarına dil şeklinde dizilmiş olan beyaz taç yapraklarına sahiptir. Çiçek göbeği yarı küre şeklinde altın sarısı renkli ve oldukça çok şeklinde döllenme yapraklarından meydana gelir.

Yetiştirilmesi: Mart ve Nisan aylarında tohumları sera, çamlık veya yastıklara ekilir ve büyüyen fideleri Mayıs’ta bahçe veya tarlalara 30 cm arayla ekilir. 

Hasat zamanı: Mayıs’tan Ekim’e kadar bitkinin yaprak, çiçek ve sür-günleri toplanarak havadar yerlerde kurutulur ve özel kaplarda muhafaza edilir. Şayet tentürü yapılacak ise taze olarak işlenir. Maalesef şifalı bitkiler toplama, kurutma, paketleme ve depolama işlemleri sırasında çok yanlışlar yapılmaktadır. Bitkinin şifalı kısmı yaprak veya çiçekleri ise asla Güneş altında kurutulmaz ve mutlaka gölgede kurutulmalıdır. Ayrıca örneğin bitki 5 günde kurudu ise, 2 gün daha kurumada bırakmak mahzurludur, çünkü birleşimindeki eterik yağları kaybettiğinden kalitesi düşer. Sadece bitki kökleri Güneş’te kurutulur ve kurur kurumaz hemen paketlenip depolanması gerekir. Şifalı bitkilerin Aktarlarda açıkta satıl¬ma¬sı kalitesini kısa sürede düşürür ve etkisini oldukça azaltır.

Birleşimi: Ateş otunun birleşimindeki ana maddeleri şöyle sıralayabiliriz;
a) Eterik yağlar %1-2 arasında yer alır. Bunun %90’ını Sesquiterpenlaktonlar ve %10’unu Monoterpenler oluşturur. 
1) Sesquiterpenlaktonlar; Parthenolid, İzohelenalin, Santamarin, Helenalin, Eufoliatrin, Euperfoliatrin, Chrysanthylasetat ve Eucannabinolidin’i içerir.
2) Monoterpenler; Campher (Kafur), Borneol, α-Pinen ve β-Pinen

Araştırmalar: 
1) Bugüne kadar toplam 5 klinik araştırması yapılmıştır, bu araştır-malardan birinde J.J.Murphy ve ekibi 1988’de 72 migren hastası üzerinde yapmışlardır. Ateş otu ekstresinden elde edilen kapsülle tedavi denemesi 9 ay sürmüş. Migren ve migrenin sebep olduğu bulantı, kusma, baş dönmesi gibi rahatsızlıklarında iyileştiği görül-müştür (Nhp 4.94.880).
2) E.S.Johnson ve arkadaşları 1985’de Londra kliniğinde (Clinic of London) ateş otu ekstresinden elde edilen kapsülle yapılan tedavi denemesinde migren hastalarının iyileştiği görülmüştür. (Nhp 4.94.880).
3) Hall ve ekibi 1979-1980’de ateş otu ekstresi ile yaptığı araştırma¬larda iltihaplara karşı etkili olduğu tespit edilmiştir. (PT.73.73)
4) Collier ve ekibi 1980’de Capasso ve ekibi 1986’da yaptıkları araştır¬ma-larda Ateş otu ekstresinin veya hapının Arahidonasitin metabo¬lizma değişimini etkilediği ve iltihapları önlediğini beyan etmişlerdir. (A.g.e)
5) Heptinstall ve ekibi 1985-87 yıllarında yaptıkları çalışmalarda Ateş otu ekstresinin histamin oluşunu frenlediğini tespit etmişlerdir. (A.g.e)

Tesir şekli: İltihapları önleyici, damarları rahatlatıcı, sindirimi kolay-laş¬tırıcı ve bağırsak kurtlarını düşürücü özelliklere sahiptir.

Kullanılması: 
a) Araştırmalara göre başta baş ağrısı ve migrene karşı migrenin sebep olduğu bulantı kusma ve baş dönmesi gibi rahatsızlıklara karşı kullanılır. 
b) Halk arasında migren, baş dönmesi, migrenin sebep olduğu bulantı, kusma ve baş dönmesi gibi rahatsızlıklar, kadın hastalıkları ve ateş düşürücü olarak kullanılır. 

Açıklama: Bazı araştırmacıların yaptıkları deneylerde Ateş otu ekstre¬sinin herhangi bir etkisini tespit edemediklerini beyan etmişlerdir. Bitkinin bazen etkili bazen de etkisiz olduğunu beyan etmelerinin sebebi; bazı araştırmacılar kurutulmuş ateş otunu kullanırken bazı araştırmacılar ise taze ateş otu ile deney yapmışlardır. Kurutulmuş ateş otunun birleşiminde %0,25 oranında Chrysanthenylasetat içerirken taze Ateş otunda %0,017 oranında bulunmaktadır. Bu nedenle farklı neticeler elde edilmektedir. Ateş otu ekstresi histamin, sseratonin ve prostaglandin oluşumunu azaltır ve böylece migreni önler. 

Çayı: İki kahve kaşığı kurutulmuş ve ince kıyılmış Ateş otu demliğe konur ve üzerine 300-400 ml kaynar su ilave edilerek 5-10 dk demlenmeye bırakıldıktan sonra süzülerek içilir.

Çay Harmanı:
E.Schmeit’e göre migren çayı;
>40 gr Ateş otu
>20 gr Civanperçemi otu
>20 gr Oğul otu
>20 gr Turunç çiçeği

Yan tesirleri: Bilinen bir yan tesiri yoktur fakat uzun süre alınır ise ağızda yara yapabilir. Bazı kişilerde de alerjiye sebep olabilir.

B) Dalmaçya Pire otu, Dalmatische Insektenblüte, 
Chrysanthemum 
Cinerariifolium
Syn: Tanacetum cinerariifolium

Dalmaçya Pire otu adından da anlaşıldığı gibi eskiden genellikle Dal-maçya kıyıları, Hırvatistan, Bosna ve Arnavutlukta yabani olarak yetişir-ken, günümüzde başta Balkanlar, Japonya, Kenya, ABD, Çin ve Hindis-tan’da yetiştirilmektedir. Dalmaçya Pire otunun gövde ve yaprakları gümüşi veya grimsi yeşil ve çiçekleri tomurcuk halde iken gümüşsü renktedir. Çiçek açtığında taç yapraklarının beyaz renkli olduğu görülür. Yaprakları oldukça narin grimsi yeşil renkli, alt yaprakları saplı ve üst yaprakları gövdeye oturmuştur. Bu bitki yukarıdaki Ateş otuna benze¬mez ve onun gibi kullanılmaz, zira zehirlidir. 

C) Pire otu, Insektenblüte, Chrysanthemum coccineum
Oltu otu Syn: Tanacetum coccineum
Pyrethrum roseum
Pire otunun çiçeklerinin kenarına bir sıra halinde dizilmiş olan taç yaprakları yukarıdakilerden farklıdır, çünkü pembe renklidir. Birleşiminde Plyrethrin, Cinerin ve Eterterpinoitasitler içerir. Pire otu zehirli olması nedeni ile insanlar için kullanılmaz ve genellikle haşerelere karşı kullanılır. Bu nedenle ismi Pire otudur.