Saparna, Sarsaparille, Smilax regalii

SAPARNA

Sarmaşık | 30-50m | 4-6 Aylar | Ça,Ho,Na | Kökü

Saparna, Sarsaparille, Smilax regelii
Honduras saparnası
Orta Amerika Saparnası
Frengikökü 

Familyası: Saparnagillerden, Smilagewaechsr, Smilaceae

Drugları: Saparna kökü; Sarsaparilae radix
Saparna kökü çay, tentür ve natürel ilaç yapımında kullanılır. 

Giriş: Saparna türlerini çoğu genellikleorta Amerika’da yetişir. Bunlar sadece iki türü Türkiye’de ve yine iki tür Çin’de yetişir. Eskiden Zambak-giller ailesinden sayılan saparna sonra kendi adı ile anılan aile grubuna katılmıştır. Günümüzde takriben 300 civarında saparna mevcuttur. En önemli saparna türleri; Honduras saparnası; s. regelii, Jamaika sapar¬nası; s.officialis, Meksika saparnası; s.aristolochifolia, Kosta-Rika sapar¬nası; s.febrifuga, Çin saparnası; s.china, Tüylü saparna; s.glabra, Ak¬deniz saparnası; s.aspera, Anadolu saparnası; s. excelsayı sayabiliriz. Bunlardan orta Amerika’da yetişen türler arasında fark gözetilmeden aynı şekilde köklerinden istifade edilir. Fakat Akdeniz ve Türk saparnası üzerinde yeterince araştırma yapılmadığından fazla birşey söylememiz mümkün değildir. 

Botanik: Saparnagiller bir sarmaşık bitki olup bulundukları yerdeki ağaç, funda, çalı, çit ve duvarlara sarılarak tırmanırlar. Honduras saparnası oldukca büyük olup boyu 50 metreyi bulabilir ve yine yaprakları da oldukça büyüktür. Yaprakları 25-35cm uzunluğunda, 18-25cm eninde kalp şeklinde, uca doğru hafif sivrice baştan uca kadar 5-9 ana damar yay gibi uzanır, üst kısmı benekli, dikenli, alt kısmı dikenli, yeşil renkli derimsi, kenarları bütün ve 5-7cm uzunluğunda sapları vardır. Yaprak diplerinden çıkan halizonları (tutunacakları) ile çevresindeki ağaç, funda, çit veya duvarlara sarılarak tırmanır. Çiçekleri salkım şemsiye şeklinde topluca 15-20adeti bir arada olup herbir çiçek oldukca küçüktür ve çiçekleri 4-5mm uzunluğunda beyazımsı yeşil renkli 6 taç yaprak ve 6 adet dölenme tozluğu bulunur. Kökleri oldukca derinlere kadar iner ve fark büyüklükte olup esmerimsi kırmızı, grimsi kırmızı veya sarımsı kır¬mızı renklerde olabilir. 

Yetiştirilmesi: Honduras saparnası Türkiye’nin Marmara, Ege ve Akde¬niz bölgesinde yetiştirilebilir. Şayet Honduras saparnası yetişmez ise Meksika saparnası rahatlıkla yetiştirilebilir, çünkü Türkiye’nin Akdeniz iklimi Meksika’nın iklimine çok benzer.

Hasat zamanı: Köklerini yıllın hemen her ayında çıkarak yıkayıp kurut-mak mümkündür, fakat en uygun zaman çiçek açmaya başladığı ayda yani Mayıs ayında veya meyvelerinin olgunlaştığı Ekim ayında sökülerek çıkarılır. 

Birleşimi: Saparna kökünün birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Steroidsaponinler; Sarsapogenin, Smilagenin, Sarsasapionin, Sarsapurillosid, Sterolin, β-Sitosterol, γ-Sterin (8-Sterol)
b) Glikozitler, Uçuccu yağlar, Reçine, Tanin

Araştırmalar: 
1) Çin’de 1977’de Kiangsu’da Saparna kökünden elde edilen natürel ilaçlarla frengi hastalığına karşı tedavi denemesi yapılmış ve %90 oranında başarı elde edilmiştir. Fakat bu yeterli bir araştırma sayılmaz. (LBH).
2) Amerika’da Frengi hastalığına karşı kullanılmıştır. Günümüzde artık bu maksatla kullanılmamaktadır. 
Tesir şekli: İdrar söktürücü, terletici, tonik (vücudu kuvvetlendirici) ve kanı temizleyicidir. 

Kullanılması: 
a) Üniversite kliniklerinde tedavi denemeleri ve araştırmalar yapılmıştır, fakat bu araştırmalar yeterli değildir. Bu nedenle bugünkü bilgilere göre 2. sınıf bir şifalı bitkidir. Saparna yerine daha etkili olan başka bitkiler kullanılmalıdır. Örneğin ekzemaya karşı Balon otu, Sofur, Meşe, Hamamelis preparatları veya Gökçek İksiri daha etkilidir.
b) Komisyon E’ye göre başta sedef hastalığı, romatizma ve böbrek ra-hatsızlıklarına karşı ve de idrar artırıcı olarak kullanılabileceği beyan edilmiştir.
c) Halk arasında başta sedef hastalığı, ekzema, cerahatli ve iltihaplı ya-ralar, siğil, çıban, nörodermatoz, eklem romatizması, nikris, böbrek ve mesane rahatsızlıklarına karşı ve kanı temizleyici olarak kullanılır. 

Çay: İki tatlı kaşığı ince kıyılmış saparna kökü demliğe konur ve üzerine 300-500ml kaynar su ilave edildikten sonra 5-10dk ateşte tutulur ve 5-10dk demlenmeye bıraktıktan sonra süzülerek içilir.

Çay Harmanları:

Gökçek Romatizma çayı;
>40 gr Harpago kökü
>20 gr Saparna kökü
>10 gr Akhuş yaprağı
>10 gr Altın başak otu
>10 gr Atkuyruğu otu
>10 gr Civanperçemi otu

Gökçek Sedef çayı;
>20 gr Saparna kökü
>20 gr K.menekşe otu
>20 gr Akhuş yaprağı
>20 gr Pıtrak kökü
>20 gr Mahoniya kök kabuğu

Gökçek Kan çayı;
>20 gr ısırgan otu
>20 gr Saparna kökü
>20 gr Akhuş yaprağı
>5 gr Sasafras odunu
>10 gr Meyan kökü
>5 gr Sofur sapı

Homeopati’de: Saparna kökünden 50gr ince kıyılarak bir şişeye konur ve üzerine %70’lik alkol ilave edilir. 4-6hafta güneş ışınlarından uzakta muhafaza edilir ve iki günde bir çalkalanır. Bekletildikten sonra süzü¬lerek elde edilen tentüre Homeopati’de<<Sarsaparilla>>adı verilir. Bu tentürden günde 3-4defa, 10-15damla, 4-6hafta süreyle alınır.

Hastalığın belirtileri (semptom):
1) İdrarda beyaz kum görülürse (kırmızı kumda Kurtayağı tentürü)
2) Oturarak idrar bırakmak adeta imkânsız, genellikle ayakta idrar yapılır
3) İdrar yaptıktan sonra idrar yollarında dayanılmaz bir ağrı hissedilir
4) Kişi zayıflar ve bu zayıflama genellikle boyunda belirgin olur
5) Geceleri özellikle kemiklerde ağrılar belirir
6) El ve ayaklarda yırtılmalar olur ve bu genellikle parmakların kenarında yoğunlaşır
7) Karında ve sırtta aynı anda ağrılar görülür
8) İyileşmeyen bel soğukluğu (Gonore) sonucu kişide baş ve kemik derisinde ağrılar görülür
9) Baş ağrısı genellikle başın arkasından yayılıyorsa (Frengili hastalarda olduğu gibi)
Bu gibi hallerde Saparna tentürü gereklidir.

Yan tesirleri: Aşırı dozajda ise bilinen bir yan tesiri yoktur.

B) Akdeniz Saparnası, Mittelmeer Sarsaparille, Smilax aspera
Yaprakları 4-10cm uzunluğunda, 2-7cm eninde kalp-mızrak şeklinde, kenarları dikenli, baştan uca kadar 5-9adet ana damar uzanır, derimsi, üzeri benekli ve koyu yeşil renktedir. Diğer Saparna köklerinin olmadığı yerde onlar gibi kullanılabilir.