Alıç, WeiBdorn, Crataegus monogyna

ALIÇ

Ağaç | 3-7 m | Ca, Ho, Na | 5-6 Aylar | Çiçek, Yaprak ve Meyveleri

Alıç, WeiBdorn, Crataegus monogyna
Kalp gülü Syn: “ oxyacantha
Alıç (yemiş)
Yemişen
Erderan
Beyaz diken

Familyası: Gülgillerden, Rosengewâchse, Rosaceae

Drugları: Alıç meyvesi; Crataegi fructus
Alıç çiçek ve yaprağı; Crataegi folium cumflore

Giriş: Alıç çiçek ve yaprakları genellikle birlikte kullanılır ve birebir karıştırılır. Alıç çiçek ve yaprakları çay, ekstre ve natürel ilaç yapımında kullanılır. Alıcın meyvesi ise tentür yapımında kullanılır. Alıcın bilinen 1000 türü vardır ve bunlardan Dişli Alıç; Crataegus monogyna, Loplu Alıç; Crataegus laevigata ayrım yapılmadan kullanılır. Bu iki türün haricindeki Alıç türleri de kullanılabilir, fakat etkileri oldukça düşüktür. Alıç çiçek ve yaprağının kalp zafiyetine karşı kullanılması oldukça eskidir fakat ilk klinik araştırmasını E.Assmann 1930 yılında gerçekleştirmiş ve onu diğer araştırmalar takip etmiştir. Dişli Alıç genellikle Avrupa, Kuzey Afrika, Türkiye, Horasan ve Türkistan’da Loplu Alıç ise genellikle Avrupa’da yetişir. Bazı yazarlar Almanca Weibdorn karşılığı olan Akdiken kelimesi ile Akdiken bitkisinin kastedildiğini iddia etmişlerdir. Oysa Akdiken bir bitkidir ve Alıçla hiçbir ilgisi oktur. Bu nedenle bu konuda kitap yazanların sapla samanı ayırmaları gerekir.
Botanik:
a) Dişli Alıç veya Tek iğneli Alıç’ta denir çünkü yapraklarının lopları sivrice olup köpek dişine benzerken çiçeklerinin göbeğinde tek iğne (monogyna) olduğundan Tek iğneli diye anılır. Yaprakları derin loplu ve lopların ucu sivri olduğundan Dişli Alıç diye de anılır. Yaprakları 3-5loplu, üst yüzeyi koyu yeşil renkli, parlak, alt yüzeyi açık yeşil renkli ve donuk ve de derimsidir. Çiçekleri demet gibi topluca bir arada, uzun saplı, kupa yaprakları incecik ve yeşil renkli, taç yaprakları 5 adet, 0,5cm çapında, küre şeklinde, beyaz veya beyazımsı pembe renklidir. Çiçeklerin ortasında 15-20adet topuzcuğu pembemsi, beyaz saplı döllenme tozlukları ve göbekte bir iğnesi vardır. Bu alıç’ın göbeğinde bir iğne olduğundan Tek iğneli (monogyna) ismi ile de anılır. Meyveleri küre veya yumurta şeklinde, 0,6-1cm uzunluğunda, 0,4-0,8cm eninde, koyu kırmızımsı renklidir.
b) Eliptik Alıç; Crataegus laevigata, bu tür yukarıdakinden daha farklı olarak genellikle Avrupa’da yetişir ve yaprakları ile çiçeklerinden basit farklılıklar vardır. Yapraklarına eliptik denmesinin nedeni eliptik şekilde olmasındandır ve kenarları da kertiklidir. Yaprakları 3-5loplu, loplar bazen derin, bazen de oldukça küçüktür ve kenarlarının kertikli olmasının nedeni ile Kertikli Alıç’ta denir. Çiçekleri aynı yukarıdaki şekilde olup yalnız iki küçük farkı vardır. Döllenme tozlukları kırmızı renkte ve göbekte iki iğnesi vardır. Meyveleri oldukça küçük olup 1-5cm çapında, kırmızı renkli, içinde 2-3çekirdek bulunur.

Yetiştirilmesi: Bu iki türün de Türkiye’nin hemen her bölgesinde yetiştirilmesi mümkün olup özel bir bakıma ihtiyacı yoktur.

Hasat zamanı: Yaprak ve çiçekleri ayrı ayrı veya birlikte toplanır ve kurutulur. Çiçek ve yaprakların eşit oranda veya eşite yakın oranda olması en uygun ve etkili olanıdır. Alıç çiçek ve yapraklarının gölgede kurutulması ve 38C˚’den fazla ısı olursa çiçeklerinin birleşimindeki eterik yağlar bozulabilir.
Maalesef şifalı bitkiler toplama, kurutma, paketleme ve depolama işlemleri sırasında çok yanlışlar yapılmaktadır. Bitkinin şifalı kısmı yaprak veya çiçekleri ise asla Güneş altında kurutulmaz ve mutlaka gölgede kurutulmalıdır. Ayrıca örneğin bitki 5 günde kurudu ise, 2 gün daha kurumada bırakmak mahzurludur, çünkü birleşimindeki eterik yağları kaybettiğinden kalitesi düşer. Sadece bitki kökleri Güneş’te kurutulur ve kurur kurumaz hemen paketlenip depolanması gerekir. Şifalı bitkilerin Aktarlarda açıkta satılması kalitesini kısa sürede düşürür ve etkisini oldukça azaltır.

Birleşimi: Yaprak ve çiçeklerinin birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Flavonitler %1,5-2 arasında olup en önemlileri; Vitexin-2-O-α-L-rhamnosit %0,53, Hiperoksid %0,28, Rutin %0,17, Vitexin %0,02 ve ayrıca Vitexinrhamnosit, Epiodictyolglikozit, İzovitexin, Orientin, Orientin-2-O-rhamnosit ve Apigenin-Luteolin ve Kâmpferol türevleri
b) Procynidin türevleri %2-3 arasında olup (+)-Cartechin ve (-)-Epicatechinler’in 0C-4 ve C-8’dan çeşitli şekilde birbirleri ile bağlanmasıyla Procynidin türevlerini oluşturur. Procyanidinler; Procynidin B-2=((-)-Epicatechin/(-)-Epicatechin) Procynidin B-1=((-)-Epicatechin/(+)-Epicatechin), Procynidin B-3=((+)-Catechin/(+)-Catechin) ve Procynidin B-4=((+)-Catechin/(-)-Epicatechin) ve Procynidin A-2 içerir. A çift bağlantıyı, B tek bağlantıyı ve C üçlü bağlantı olduğunu açıklar.
c) Organik asitler; Chlorogenasit, Kahve asidi
d) Triterpencarbonikasitler; Oleonol asit, Ursolasit ve Crataegolasit (=2-α-Hyroxyoleanolasit)
e) Aminler; Cholin, Asetilcholin ve Alkalaminler
f) Xanthin türevleri; Adenin, Adenosin ve Ürik asit
g) Vitaminler ve mineraller özellikle Potasyum içerir.

Meyvesinin birleşiminde olan maddeler;
a) Triterpenasitler %0,3-0,5 arasında ve en önemlileri; Ursolasit ve Crataegolasitler içerir.
b) Flavonitler; Vitexin, Vitexinrhamnosit ve Hyrosid
Procyanidinler; %2,5-3,5 arasında olup en önemlileri; Procynidin B2, B3, B4, B1 ve A2’dir.

Araştırmalar: Alıç ekstresi ile binlerce klinik veya muayenehanede binlerce kalp zafiyeti olan hasta üzerinde tedavi denemeleri yapılmış ve çok güzel sonuçlar elde edilmiştir.
1) Sadece 1991-1994 yıllarında 14 kontrollü klinik araştırmasında toplam 741 kalp zafiyeti olan hasta üzerinde tedavi denemesi yapılmıştır. Bu araştırmalarda önce hastalara günde 180mg Alıç ekstresi (Alıç yaprak ve çiçek ekstresi) verilmiş ve bu miktar sürekli artırılarak 1994’den itibaren günlük 900mg’ın daha etkili olduğu tespit edilmiştir. (RP.104)
2) Toplam 3664 kalp rahatsızlığı olan hasta üzerinde 940 doktorun kendi muayenehanesinde veya Üniversite kliniğinde kimyasal ilaçlarla veya Alıç ekstresi ile tedavi denemesi yapılmıştır. Alıç ekstresi (Alıç yaprak ve çiçek ekstresi) alan 1476 hastanın kimyasal ilaç alanlara göre daha iyi duruma 8 haftada ulaştıkları tespit edilmiştir. Alıç ekstresinin hiçbir yan tesri olmadığı gibi diğer organlarda olumlu etkileri vardır. Bu tedavi sonunda hastalarda görülen güçsüzlük, nefes darlığı, kalp çarpıntısı, kalp teklemesi, ödem, göğüs basıncının artması (göğüs sıkışması), zorlanarak öksürme gibi rahatsızlıkların iyileştiği görülmüştür. (ZP.1.98.22)
3) A.Förster ve ekibi 1994’de kalp zafiyeti olan 40 hasta üzerinde Alıç ekstresi ile 8 hafta süren tedavi denemesi yapmıştır. Bu tedavi so-nucu, dermansızlık, hemen yorulma, zorlanmada nefes darlığı, göğüs sıkışması ve güç kaybını iyileştirdiği tespit edilmiştir. (ZP.1.94.20)
4) Tauchert ve ekibi 1994’de Leverkusen’da kalp zafiyeti olan 132 hasta üzerinde klinik araştırması yapılmış ve bunlardan bir gruba günde 3x500mg Alıç ekstresi, diğer gruba kimyasal ilaç olan Kaptopril verilmiştir. Tedavi 8 hafta sürmüş ve Alıç ekstresi alanların kimyasal ilaç alanlardan daha etkili olduğu anlaşılmıştır. (ZP.2.94.78)

Tesir şekli: Kalp kaslarını kuvvetlendirici (inotrop), kalp damar-larındaki (koroner) kan dolaşımını artırıcı, kalp frekanslarını düzenleyici, tansiyonu düzenleyici, damarları genişletici, krampları çözücü ve teskin edicidir.

Kullanılması: 
a) Araştırmalara göre; Alıç ekstresi (Alıç yaprak ve çiçek ekstresi) başta; koroner yetmezliği, kalp çarpıntısı, güç kaybı (kalbin beslenememesi nedeni ile), göğüs sıkışması, kalp atışlarında anormallik (aritmi=kalp ritim bozuklukları), nefes darlığı, hemen yorulma, vücudun su toplaması (ödem) ve gece nefes darlığı gibi rahatsızlıklara karşı kullanılır. Bütün bu rahatsızlıklar kalp zafiyeti sonucu ortaya çıkarlar.
b) Komisyon E’nin 19.07.1994 tarih ve 133nolu monografi bildirisinde Alıç yaprak ve çiçek çayının ve ekstresinin NYA I.ve II.derecedeki kalp zafiyetine karşı kullanılabileceği beyan edilmiştir.
c) Homeopati’de; Alıç tentürü Alıç meyvelerinden hazırlanır. Başta; yorgunluk, dökülmüş gibi dermansızlık, iştahsızlık, korkulu ve tahriş edici hal, ağır baş ağrısı, baş dönmesi, uyuyamama ve korkulu rüyalar görmeye karşı kullanılır.
d) Halk arasında; Kalp ve damar rahatsızlıkları, yüksek ve alçak tansiyona karşı kullanılır.

Meyvesinin kullanımı ise;
a) Komisyon E2nin 19.07.1994 tarih ve 133nolu monografi bildirisinde Alıç meyve çayı, tentürü veya ekstresinin kalp damarlarında (koroner) kan dolaşımını artırıcı ve genişletici, kalbi kuvvetlendirici, kan dolaşımını düzenleyici ve arteriosklerozu önleyici olduğu beyan edilmiştir.
b) Alıç meyvesinin tentürü başta kalp zafiyeti ve kalp zafiyeti ile ortaya çıkan güçsüzlük, nefes darlığı, göğüs daralması, yüksek tansiyon, damara sertliği gibi rahatsızlıklara karşı kullanılır.

Açıklama: New York Kalp hastalıkları derneği (N.Y.H.A=New York Hearth Association) kalp hastalıklarını ağırlığına göre 4 bölüme ayırmış ve Alıç ekstresinin NYHA 1 ve 2’ye karşı etkili olabileceğini beyan etmiştir. N.Y.H.A 3 ve 4. derecedeki kalp rahatsızlığına karşı Digitalis (Yüksük otu tentürü) veya Adasoğanı tentürü kullanılır. Alıç diğer kalbe etkili olan bitkilerden farklı olarak hem yüksek hem de alçak tansiyona karşı etkilidir. Yani tansiyonu ayarlayıcıdır. Alıç yaprak ve çiçeklerinden elde edilen ekstreye kısaca Alıç ekstresi denir. Alıç ekstresi kalp damarları yani koronerleri genişletir. Buralardaki tıkanmaları önler ve kalp kaslarına oksijen, besin ve akyuvar akışını artırarak kalbi besler, buradaki iltihapları önler. Bu nedenle en iyi koroner ilacı olarak gözükür ve de ispatlanmıştır.

Çayı: İçilecek her bardak çay için iki kahve kaşığı demliğe konur ve üzerine 300-400ml kaynar su ilave edilerek 5-10dk demlenmeye bırakıldıktan sonra süzülerek içilir.

Gökçek Kalp çayı (kalp güçlendirici ve yüksek tansiyona karşı);
>50 gr Alıç yaprak+çiçeği
>40 gr Ökse otu
>20 gr Oğulotu yaprağı

Gökçek Kalp çayı (sindirim bozuklukları ve kalp rah.);
>50 gr Alıç yaprak+çiçeği
>20 gr Oğulotu yaprağı
>15 gr Papatya çiçeği
>15 gr kimyon tohumu

Gökçek Kalp çayı (kramplı kalp rahatsızlığına karşı);
>50 gr Alıç yaprak+çiçeği
>20 gr Kaz otu
>20 gr Oğulotu yaprağı
>10 gr Arnika çiçeği

Gökçek Kalp çayı (sinirsel nedenle);
>40 gr Alıç yaprak+çiçeği
>30 gr Oğulotu yaprağı
>20 gr Turunç kabuğu
>10 gr Zencefil kökü

Gökçek Kalp çayı (sinirsel kalp rahatsızlık);
>50 gr Alıç yaprak+çiçeği
>30 gr Oğulotu yaprağı
>20 gr Turunç kabuğu

Dr.Rauch Kalp çayı (kalp ve alçak tansiyon için);
>30 gr Alıç yaprak+çiçeği
>30 gr Biberiye yaprağı
>30 gr Civanperçemi otu

Homeopati’de: Olgunlaşmış Alıç meyvesi ezildikten sonra 20gr’ı bir şişeye konur ve üzerine 80ml %70’lik Alkol ilave edildikten sonra 6-8hafta bekletilir ve sonra süzülerek Homeopati’de<<Crataegus>>ismi ile anılan tentür elde edilir. bu tentürden günde 3-5defa 10-15damla 4-6hafta süreyle alınır.

Hastalığın belirtileri (semptom):
1) Baş ateş gibi sıcak ve yanıyorsa
2) Kalp çarpıntısı ve kalp hışırtısı
3) Mide-bağırsak rahatsızlıkları
4) Kalp ağrısı ve batması
5) Baş dönmesi
6) Deri kaşıntısı
7) Hava alamama, tık nefes, nefes darlığı
8) Dermansızlık, güçsüzlük
9) Göğüste ağrı ve göğüs kafesinde ağrı
10) Baş ağrısı, migren, başta basınç ve başta hissedilen ağrı
11) Burun kanaması
12) İç huzursuzluk
13) Uyuyamama veya uyuma zorluğu
14) Kusma
15) Kalbi büyümüş gibi hissetme
Bu gibi hallerde Alıç tentürü gerekir.

Yan tesirleri: Alıç yaprak, çiçek ve meyvesinin bilinen bir yan tesiri yoktur. Bu yukarıdaki iki türün haricinde kullanılabilen üç tür daha vardır.

B) Türk Alıcı, Azaroldorn, Crataegus azarolus (Syn:“ pontica)
Bu alıcın vatanı Türkiye, Horasan ve Türkistan olup buradan İtalya’ya oradan da Akdeniz ve Avrupa ülkelerine yayılmıştır. Türk Alıcı diğer-lerinden farklı olarak meyveleri 1,5-3cm çapında, bazen de 4cm’iş bula-bilir. Bu meyve küre veya muşmula şeklinde, sarı veya portakal renginde olabilir. Çiçek, yaprak ve meyveleri aynı yukarıdaki şekilde kullanılabilir.

C) Esmer Alıç, Schwarse Weibdorn, Crataegus nigra 
Vatanı Balkanlar, Macaristan, Çekoslovakya, Slovak ya olup meyvelerinin esmer olması nedeni ile diğerlerinden ayrılır. Bu türünde çiçek, yaprak ve meyveleri de aynı şekilde kullanılır.

D) Beş iğneli alıç, Fünfgriffige Weibdorn, Crataegus pentagyna
Bu Beş İğneli Alıç Balkanlar, Macaristan, Ukrayna, Kafkaslar ve Türkiye’nin Kuzeyinde yetişir. Çiçeklerinin göbeğindeki iğnelerin 5 adet olması nedeniyle meyvelerinde 5 çekirdek bulunur. Meyveleri siyahımsı kırmızı renktedir. Beş iğneli Alıçta diğer Alıç türleri gibi kullanılır.