Ayı sarımsağı, Baerlauch, Allium ursinum L.

Çok Yıllık | 0,2-0,5m | 4-6 Aylar | Ca,Ho,Na,Se | Otu | Soğanı

Ayı sarımsağı, Baerlauch, Allium ursinum L.
Orman sarımsağı
Yabani sarımsak
Çingene sarımsağı
Çeremüş
Solucan sarımsağı
Cadı soğanı
Familyası: Zambakgillerden, Liliengewâchse, Liliaceae
Drugları: Ayı sarımsak otu; Alili ursini herba
Ayı sarımsak kökü; Alili ursini bulbus

Ayı sarımsak otu (yaprak, çiçek ve sapı) ve soğanı çay, tentür, suyu, salatası ve natürel ilacı yapılır.

Giriş: Ayı sarımsağı Zambakgillerin alt grubu olan Sarımsakgillere (Alliumgiller) dahil olup bu grupta takriben 500 bitki bulunmaktadır. Bu gruba soğan, sarımsak gibi bitkilerde dahildir. Ayı sarımsağı Batı Avrupa’dan Türkistan’a kadar çok geniş bir alanda ve genellikle orman-ların nemli olan yörelerinde humuslu topraklarda veya ırmak kenarla¬rında yabani olarak yetişir. Bitkinin Ayı sarımsağı diye anılması aynı sarımsak gibi kokması nedeniyledir. Romalılar tarafından mide rahatsız¬lıklarını iyileştirici ve kanı temizleyici olarak, İrlandalılar tarafından idrar yolları taşlarına karşı kullanılmıştır.

Botanik: Ayı sarımsağı 20-50 cm boyunda dikine yükselen bir bitki olup çiçek sapı ve tepesinde küre veya yarı küre şeklinde çiçek demeti bulunur. Çiçek demetinde 10-30 adet çiçek bulunur. Çiçekleri 6 adet mızrak şeklinde, 10-15 mm uzunluğunda 3-7 mm eninde beyaz renkli taç yapraklardan meydana gelmiştir ve geriden yıldız şeklinde görünüm verirler ve çiçeğin göbeğinde 6 adet döllenme tozluğu bulunur. Her çiçekte 3 adet siyah tohum meydana gelir ve bu tohumlar karıncalar tarafından taşınarak bitkinin çoğalmasını sağlarlar. Yaprakları rozet yaprak olup direkt kökten çıkar ve karşılıklı iki adettirler. Her biri 15-30 cm uzunluğunda 3-10 cm eninde geniş bir mızrak şeklinde, kenarları bütün, üst yüzeyi koyu, alt yüzeyi açık yeşil renktedir. Kökleri bir ana soğan ve ondan çıkan saçak köklerden oluşur.

Yetiştirilmesi: Her çiçek demetinde 30-100 adet tohum bulunur. Uygun ortam bulunca fide verirler. Şayet bahçe veya tarlaya ekmek istenirse sulak yerler ve ağaç altlarına ekilmelidir. Türkiye’nin Marmara, Kara¬deniz, İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgesinde rahatlıkla yetişebilir.

Hasat zamanı: Yaprakları çiçek açmadan önce toplanır ise daha kaliteli drog elde edilir, fakat çiçek açtıktan sonra da etkilidir. Ayı sarımsağı otu günümüzde taze olarak sıkılıp suyu çıkarılmakta veya ekstresinden ilaçlar yapılmaktadır. Ayı sarımsağının yapraklarını çok zehirli olan Acı Çiğdem veya az zehirli olan İnci çiçeğinin yapraklarından ayırmak oldukça zordur. Bu nedenle bitkinin çiçek açtıktan sonra toplanması daha uygundur. 

Birleşimi: Ayı sarımsağı otunun (yaprak, çiçek ve sapı) birleşimindeki maddeler soğanındakilerle aynı olmasına rağmen daha azdır;
a) Cysteinsulfinatlar; 5-Metil-L-(+)-cysteinsulfoksid ve S-Allyl-L-(+)-cysteinsulfoksid,
b) Thiosulfinatlar; Allylmetilthisulfat, Metilallylthiosulfinat, Diallythiosulfinat (Alicin) ve dimetilthiosulfinat
c) Dithiinler ve Ajoenler; bunlar Alicinin çözülmesi ile ortaya çıkarlar. Cis-ajoen, trans-ajoen, 2-vinyl-(4H)-1,3-dithiin ve 3-vinyl-(4H)-1,2-dithiin oluşur.
d) Amino asitlerden; L-Arginin, L-Asparagin, L-Asparaginasidi, L-Glutaminasidi, L-Glutamin, L-Alanin ve L-Glycin
e) Ayrıca Flavonitler, Prostaglandin A, B ve F, Minerallerden; İyot ve Demir ve %15 oranında Fruktosan içerir.

Açıklama: Ayı sarımsağı otu ekstresi, suyu veya kapsülü ile yüzlerce has¬ta üzerinde tedavi denemesi yapılmıştır. Bu araştırmalarda Ayı sarımsağı otunun başta bağırsak mantarlarına karşı etkili olduğu tespit edil-miştir. Almanya’da yapılan son araştırmalarda 100 kişiden 49’unda bağırsak mantarı olduğu ve bunlardan %7-8’inin çok acil olarak tedavi edilmeleri gerektiği beyan edilmiştir. Bağırsak mantarlarının ürettikleri zehirli gazlar (metan, etan, propan) ve zehirli alkoller (metanol, etanol, propanol, hexanol..) kanla bütün vücuda yayılır ve hassas olan organlarda tedavisi imkansız olan çeşitli hastalıklara neden olur bu hastalık¬ların başında dermansızlık, halsizlik, depresyon, bel ağrısı, kabızlık, ishal, grip, kronik öksürük, lenf bezlerinin şişmesi, kulak burun boğaz ra¬hatsızlıkları, bağırsaklarda iltihaplanma ve kokuşmalara neden olmaktadır. 

Araştırmalar: 
1) Hans-Joachim Reimelt oldukça sık bulaşıcı hastalıklara yakalanma, yorgunluk, romatizma, lenf bezinin şişmesi, ishal, kabızlık, depresyon ve dermansızlık gibi rahatsızlıkları olan hastalar üzerinde Ayı sa¬rımsağı otu kapsülü ile 4-6 hafta süren tedavi denemesi yapmış ve hastalarını iyileştirmiştir. Ayı sarımsağı otunun bağırsak florasını ye¬nilediği, faydalı bakterileri (Enterokken, Bifidobakterium ve Lakto¬bacillus) çoğalttığı ve buna karşı zararlı mantarları (Myocosis özellikle de Candida albicans) ve küf mantarlarını aşırı oranda azalttığı görülmüştür. (Nhp.6.96.977)
2) Saar Üniversitesinden (Hamburg) Prof.Dr.H.Kiesewetter ve ekibi tarafından yapılan araştırmada Ayı sarımsağının kan akışını %32 ora-nında artırdığını ve kan plazmasının sertliğini giderek elastikleştirdiği ve de alyuvarlara canlılık kazandırdığı, kansızlığı önlediği ve hücre¬lerin yapışmasını önlediğini ispatlamışlardır. (Nhp.1.96.99)
3) Münsterdeki Arterioskleroz Araştırmalar Enstitüsünden Prof.Dr.Horst Robenek’in yaptığı araştırmalarda Ayı sarımsağı otu ekstresinden el¬de edilen kapsülün damar sertliği, kansızlık, demir eksikliği gibi ra¬ha-tsızlıkları ve bunların sebep olduğu kalp enfarktüsünü ve de be¬yin ka-namasını önlediğini tespit etmişlerdir. (PR.3.94.25,Nhp.1.95.1697)
Tesir şekli: Antiseptik (bakterileri öldürücü), fungisid (bağırsak kurt ve solucanlarını yok edici), mikostatik (bağırsak mantarlarını yok edici), tan-siyon düşürücü, bağırsaklardaki kokuşma ve mayalanmayı önle¬yici¬dir. 

Kullanılması: 
a) Araştırmalara göre Ayı sarımsağı otu ekstresinden elde edilen preparatlar (kapsül) başta bağırsak mantarları ve damar sertliğine karşı ve kan akıcı (kan yapıcı) yapmak için kullanılır. Bağırsak man-tarları, damar sertliği ve yoğunlaşan kanın sebep olabileceği diğer ra-hatsızlıkları da (yorgunluk, depresyon, romatizma..) ortadan kaldırır.
b) Halk arasında; yorgunluk, halsizlik, depresyon, bulaşıcı hastalıklar, ishal, kabızlık, grip, kronik öksürük, lenf bezlerinin şişmesi, damar sertliği ve bağırsak mantarlarına karşı kullanılır. 

Çayı: Ayı sarımsağı otu kurutulursa birleşimindeki önemli maddeleri kaybeder bu nedenle ya sıkılarak ya da ekstresi elde edilerek kapsülü yapılır. Taze Ayı sarımsağı otundan 10-20 gr demliğe konur ve üzerine 400-500 ml kaynar su ilave edilerek 5-10 dk dinlenmeye bıraktıktan sonra süzülerek içilir.

Homeopati’de: Ayı sarımsağı otundan (yaprak ve çiçekleri) ince kıyılarak bir şişeye konur ve üzerine 80 ml %70’lik alkol ilave edilir. Şişe güneş ışınlarından uzakta muhafaza edilir ve arada bir çalkalanır ve de 4-6 hafta sonra süzülerek Homeopati’de <<Allium ursinum>> adı ile anılan tentür elde edilir. 

Sa: Ayı sarımsağı yaprak veya kökünden 20-30 gr temizlenir, yıkanır ve salatalara katılır. 

Yan tesirleri: Bilinen bir yan tesiri yoktur, çok acı olması nedeni ile zaten fazla yenmez.