Badem, Mandelbaum, Prunus dulcis

BADEM

Ağaç | 3-8m | 2-4 Aylar | Na,Ho,Ar | Yağı

Badem, Mandelbaum, Prunus dulcis D.A.
Badem ağacı WEBB.var.dulcis
Tatlı badem ağacı Syn: Amygdalis communis
E.var.dulcis.D.C

Familyası: Gülgillerden, Rosengewaechse, Rosaceae

Drugları: Bademyağı: Amygdalae oleum
Badem çekirdeklerinin soğuk baskı ile elde edilen bademyağı çok maksatlı olarak kullanılır.

Giriş: Bademin bilinen çok türü vardır, fakat bizi ilgilendiren iki türüdür. Bunlar tatlı badem: prunus dulcis var. dulcis ve acı badem: prunus dulcis var. Amara’yı sayabiliriz. Bademin vatanının Türkiye veya Çin olduğu yönünde oldukça farklı görüşler mevcutsa da Alman yazarlar badem yağının eski Mısır ve Yunanlılar tarafından yaygın olarak kullanıldığı, bu nedenle büyük bir ihtimalle vatanının Türkiye olduğu tahmin edilmektedir. Latince ‘’dulcis‘’ tatlı ve ‘’amara’’ acı anlamına gelir. Günümüzde Türkiye, Yunanistan, İtalya, Fransa, İspanya, Horasan, Türkistan, Kaliforniya ve Brezilya’da yaygın olarak yetiştirilmektedir. Tarihte tatlı Badem yağı masaj yağı, ilaçlarda katkı maddesi, ve yemeklerde baharat olarak kullanılmıştır.

Botanik: Badem ağacı 3-8 metre boyunda, dikensiz, dikine yükselen bir ağaçtır. Yaprakları mızrak şeklinde, uca doğru sivrice, kenarları bütün veya çok narin kertikli, 4-8 cm uzunluğunda, 1,5-3 cm eninde, üstü parlak, yeşil renkli, alt yüzeyi donuk yeşil renkli ve kısa saplıdır. Çiçekleri pembemsi beyaz, oval veya yumurta şeklinde, kenarları narin, dalgalı, beş taç yapraktan meydana gelir ve ortada kırmızımsı bir göbek ve bu-radan bir demet sarımsı döllenme tozluğu çıkar. Meyveleri olgunlaş¬madan önce çağla olarak yenir, çünkü meyve olgunlaştıkça etli dış kısmı sertleşerek kuru bir kabuk şeklini alır. Olgunlaşan çekirdekleri kırılarak içindeki tohumları çıkarılır. Bu tohumlara kısaca badem denir.

Yetiştirilmesi: Badem ağacı taşlı, kumlu, kireçli topraklarda ve kayalık yerlerde yetişir. Badem çekirdeğinin dışı etli kabuğu soyulduktan sonra sert çekirdeği ile birlikte toprağa ekilir.

Hasat zamanı: Eylül ve Ekim aylarında olgunlaşan badem çekirdeği toplanır, kabukları kırıldıktan sonra tohumları çıkarılarak kurutulur. Badem soğuk presle sıkılarak yağı çıkarılır ve kuruyemiş olarak yenir.

Birleşimi: Bademin birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Sabit yağlar %55 oranında olup bunun %65-85 Oleikasit (zeytine bak), %10-30 Linolasit, %5-10 Palmitinasit (mazı asidi)
b) %0,1 Amygdalin (acı bademde %8 oranında)
c) Vitaminlerden; B1, B2, B3 ve C-vitamini
d) Minerallerden; Potasyum, demir ve kalsiyum
e) Ayrıca %20 Protein, Zamk, Enzimler ve Kolin ve Asparagin içerir. 

Araştırmalar: Meksika’da laetrile ismi ile anılan ve kansere karşı kul-lanılan bitkisel ekstrakt üzerinde ABD’li ilim adamları özel bir komisyon kurarak araştırmalar yapmışlardır. Bu araştırmalarda laetrilin kaysı ve şeftali çekirdeğinden elde edilen d-Amygdalin olduğu tespit edilmiştir. ABD Milli Kanser Enstitüsü (National Cancer Institut) d-Amygdalinin parçalanarak siyanür aside dönüştüğünü, fakat siyanür asidin ne şekilde kanseri önlediği tespit edilememiştir. Bilindiği gibi siyanür asit oldukça çok zehirlidir ve ölümlere sebep olabilir. Acı bademin % 8 gibi çok yüksek oranda d-Amygdalin içermesi nedeniyle özelikle çok dikkat ge¬rekir. Acı Bademin 8-10 adeti çocuklarda ve 15-20 adeti yetişkinlerde ölümlere sebep olabilir. Bademin birleşimindeki bu madde badem yen¬diğinde hemen kana karışmaz, hazmedilip kanda işlenmesi çok zaman aldığından tarife uyularak yendiğinde zarar vermez.

Tesir şekli: Müshil yapıcı, cildi güzelleştirici, iltihapları önleyici ve yaraları iyileştirici özelliklere sahiptir. 

Kullanılması:
a) Üniversite kliniklerinde tedavi denemeleri ve araştırmalar yapılmıştır, fakat yeterli değildir. Bu nedenle bugünkü bilgilere göre 2. sınıf bir şifalı bitkidir. Badem yerine bana göre daha etkili olan başka bitkiler kullanılmalıdır. Örneğin kansere karşı Ökseotu, Porsukağacı (çok zehirli) Papaya, Keten, Çörek, Gökçek Tonik veya Gökçek iksir daha etkilidir.
b) Halk arasında: Badem yağı aroma terapide kulak ağrısı, hamile ka-dınlarda görülen kas yırtılması (özelikle karın, bacaklar, ve göğüsteki yırtılmalar), bebeklerin poposunda ki ekzema, kaşıntı ve yaralara, derideki çatlaklar, kuru, pürtüklü ve hassaslığa karşı kullanılır.

Açıklama: Kulak ağrılarına karşı badem yağı çok hafif ısıtılır (35-38 derece) ve 2-3 damla kulağa damlatılır. Hamile kadınların karnının büyümesi ile birlikte karın, bacaklar ve göğüslerdeki kaslarda yırtılmalar olur. Bu yırtılmaları önlemek için badem yağı ile karın, bacaklar ve göğüsler günde 2-3 defa 10-15 damla ile ovalanır. Kabızlığı önlemek için yetişkinler bir kahve kaşığı, çocuklar bir çay kaşığı içerlerse kabızlığı önler.

Badem sütü: Bademden 45-50 gram haşlanır ve kabukları soyulur, ezilir veya öğütülür. 250 ml ılık süt ilave edilir ve bir gün sonra süzülerek bu süt deriye sürülür.

B) Acı badem, Bitter Mandeln, Prunus duleis (MILLER) D.A.WEB.var.amara 
Acı Badem botanik bakımından tatlı bademe benzer sadece birleşiminde % 8 oranında d-Amygdalin içerir. Bu nedenle çok zehirlidir. Küçüklerin 8-10 ve büyüklerin 15-20 adetinin yenmesi ölümlere sebep olur. Günde 3-4 adet acı badem yemenin kandaki şekeri düşürdüğü ve de iç organlardaki tıkanıklıları açtığı iddia edilmektedir.