Çilek, Erdbeere, Fragaria vesca L

ÇİLEK

Çok Yıllık | 0,1-0,3m | 5-6 Aylar | Ca,Na,Ho | Yaprak,Kök ve Meyvesi

Çilek, Erdbeere, Fragaria vesca L.
Orman çileği Walderdbeere 
Yabani çilek 

Familyası: Gülgillerden, Rosengewâchse, Rosaceae

Drugları: Çilek yaprakları; Fragariae folium
Çilek kökü; Fragariae radix
Çilek meyvesi; Fragariae fructus
Çileğin genellikle yapraklarından, nadiren köklerinden çay ve natürel ilaç yapılır. Meyveleri taze olarak yenildiği gibi salata ve pasta yapımında kullanılır.

Botanik: Çileğin oldukça çok alt türü mevcuttur. Bunlardan bazıları a) Amerika çileği (F.SSP.Americana), b)Kaliforniya çileği (F.SSP. Cali-fornica), c) Orman çileği (F.SSP.Vesca), d) Beyaz çilek (F.Alba) ve e) Pembe yapraklı çilek (F.Roseiflora) sayabiliriz. Bizi ilgilendiren Avrupa ve Asya’nın Batı ve Güneybatı Asya ve Türkistan’a kadar oldukça geniş alanda yabani olarak yetiştiği gibi kültür bitkisi olarak ta oldukça çok yetişir. Bizi ilgilendiren yabani olarak yaşayan orman çileğidir. Diğer türler birçok özelliklerini kaybettiklerinden şifa maksadıyla pek kulanı¬lmazlar. Kısa kazık şeklindeki kökleri kışı ölmeden geçirir ve eski yaprak ve gövdesi kökü dondan koruyacak şekilde örter. Gövde dikey olup genellikle 10-20 cm’de nadiren 30 cm’i bulur. Yaprakları üçü bir arada uzun bir sap üzerinde ters yumurta şeklinde, uca doğru hafif sivri, kenarları derin kertikli veya dişli, oradan ana damar uzanır ve bundan sağlı sollu yan damarlar kenarlara kadar uzanır. Yaprakları altı ipek gibi narin küçük tüylerle donanmıştır. Üst kısmında ise bu tüyler çok sey¬rektir. Çiçekleri 5 adet, beyaz oval veya kalp şeklindedir. Taç yaprakları ortada 10-20 adet, çok küçük döllenme tozlukları ve de ortada sarımsı bir göbek mevcuttur. Sarımsı göbek çiçekleri döllendikten sonra yavaş yavaş meyveye dönüşür. Önce sarı sonra sarımsı yeşil, sonra kırmızımsı yeşil ve nihayet koyu kırmızı olarak meyveye dönüşür. Çiçekleri yukarı doğru yükselen gövdelerinden başka yanlara doğru uzanan ve sürünen sürgünleri mevcuttur ve bu sürgünler sayesinde kısa zamanda bulun¬duğu yerde kümeler oluşturur. 

Hasat zamanı: Çilek yaprakları Mayıs’tan Temmuz’a kadar toplanır, soğuk suyla yıkanır, havada ve güneşli bir yerde kurutulur. Çilek kökleri Temmuz’dan Ekim’e kadar veya Nisan ayında söküldükten sonra yıkanır ve ince şeritler halinde kesilir ve havadar güneşli bir yerde kurutulur. 

Birleşimi: 
1) Çileğin yaprağı %3,5-5 arasında Tanen türevleri, Pedunculagin, Agrimoniin, Procyamidin B-3, Ellagitannin ve Catechin türevleri içerir. 
2) Flavonitlerden; Quercetin, Quercitrin ve Rutosid
3) Carbonikasitlerden; Tarçın asidi, Kahve asidi ve Chlorogenasit
4) Anorganikasitlerden; Salisilik asit

Meyvelerinde;
1) Vitaminlerden; B1, B2, B3 vitaminleri (Thiamin, Riboflavin ve Niacin), C-vitamini ve Karotin (Pro-A vitamini)
2) Minerallerden; Fosfor, Kalsiyum ve Demir
3) Ayrıca; Protein, Sabit yağlar, Ham şeker ve çok az miktarda uçucu yağ içerir.
Çilek kökünde; Tanin oranı yapraklara göre fazla fakat flavonit oranı düşüktür. Diğer maddeler ise hemen hemen aynıdır. 

Araştırmalar:
1) Türkiye’de hamile olan bir kadın doktora gider ve kadın doktoru çok Çilek (meyvesi) yemesi halinde çocuğunun çok zeki olacağını söyler. Kadın çok çilek yer ve çocuk 2 yaşında kendi kendine okumayı tele¬viz-yondan öğrenir.(Show TV)
2) Ailemde 4. çocuğa hamile iken bol bol çilek yemişti ve Şamil bugün 5 yaşında ve Ana okulu’nun en zeki çocuğu olduğu öğretmenler tarafından söyleniyor. 

Özellikleri: Yaprakları serinletici ve ekşimsi tattadır. 

Tesir şekli: Damarları daraltıcı, idrar arttırıcı ve iltihapları önleyicidir.

Kullanılması:
a) Komisyon E’nin 01/02/1990 tarih ve 22a nolu Monografi bildirisine göre başta; Çilek yaprağı başta mide-bağırsak nezlesi, ishal, bağırsak tembelliği, karaciğer hastalıkları, sarılık, romatizma, sinir¬lilik, böbrek rahatsızlıkları, idrar yolları rahatsızlıkları, idrar yolları taş ve kumları, kalpkan dolaşımı zafiyetine karşı ve kan temizlemek ve de metabolizmayı çalıştırmak için kullanılır. 
b) Halk arasında; 1) Meyvesini hamile kadınlar çok yerlerse çocukları zeki olabilir. 2) Yaprakları; Mide-bağırsak üşütmesi, iltihaplanması ve ishal, romatizma, nikris, idrar yolları ve karaciğer rahatsızlıklarına karşı kullanılır. Haricen ise diş eti iltihaplanması, ağız içi yaraları ve iltihaplanmasına karşı gargarası yapılır.

Çayı: İki kahve kaşığı Çilek yaprağı demliğe konur ve üzerine 300-400 ml kaynar su doldurulur, 5-10 dk demlenmeye bırakıldıktan sonra süzülerek içilir.

Çilek (Çilek meyvesi): Bileşimindeki maddelerden dolayı sindirimi kolay-laştırıcı ve iştah açıcı özelliklere sahiptir. Çilek taze olarak yendiği gibi pasta reçel ve yoğurt yapımında da kullanılır. 

Yan tesiri: Bilinen bir yan tesiri yoktur fakat bazı hassas kişilerde çilek meyvesi alerji yapabilir. Bu nedenle çileğe karşı alerjisi olan kimselerin yememesi gerekir.