Güve otu, Origanum vulgare

GÜVE OTU
Çok Yıllık | 0,3-0,8m | 6-9 Aylar | Ca,Na | Otu

Güve otu, Dost, Origanum vulgare L.
Güve otu Dosthraut
Kekik otu
Dost otu
Fare kabuğu kulağı otu
Banyo otu
Yabani Mercan köşk
Fukara otu

Familyası: Ballıbabagillerden, Lippenblütlerden, Lamiaceae (Labiatae)

Drugları: Güve otu; Origani herba
Güve otunun çiçek, yaprak ve taze sürgünleri çay yapımında ve eter yağı elde etmek için kullanılır. 

Giriş: Origanumgillerden Ballıbabagillerin bir alt grubu olup bu gruba 40 adet bitki dahildir. Bunlardan Mercan köşk ve Gazel otu ayrı ayrı incelenmektedir. Burada genlikle Akdeniz ülkelerinde yetişen Güve otunu ince¬le-yeceğiz. Güve otu yetiştiği yöreye göre birçok alt gruba ayrılır. İsrail’de yetiştirilen Güve otu daha çok Thymol içerirken Türkiye’de yabani olarak yetişen Güve otu ise daha çok Carvacrol içerir ve Orta Avrupa’da gelişen Güve otunda ise bu iki eter yağı türevlerinden hiç bulunmaz.

Botanik: Kökleri ince ve kazık kök olup aynı zamanda çevresine sürü-nerek yayılır ve kısa sürede bulunduğu yerde büyük bir küme oluşturur. Gövdesi dikine yükselir, dört köşeli, üzeri hafif tüylü, yeşil renkli, yer yer kırmızı dalgalar üzerini sarar, gövde yükseldikçe tepeye doğru çatallaşır, yaprakları karşılıklı, bir sonraki ile çapraz, yumurta şeklinde, uca doğru sivrice, alt yaprakları büyük yukarılara doğru küçüklü bu nedenle yap-rakları farklı büyüklüktedir. Bu nedenle yaprakları 2-10cm büyüklüğünde 1-6cm eninde olabilir ve kenarları genellikle düz, nadiren hafif kertikli ve hafif dalgalı ve de yeşil renktedir. Çiçeklerinin taç yaprakları iki dudaklı, alt dudak üç, üst dudak iki loplu, genellikle pembe, bazen de kan kırmızı veya nadiren beyaz renkte olabilir ve ortada 4 adet döllenme tozluğu bu-lunur ve de çiçekleri topluca bir arada, şemsiye gibi bir görünüm verirler. 

Yetiştirilmesi: Kuru meralar, güneşli bol gören yamaçlar, kireçli, kumlu ve taşlı toprakları sever ve buralarda rahatça yetişir. Güve otunun vatanı Doğu Akdeniz olmaları nedeni ile Türkiye’nin hemen hemen her bölge-sinde yetişir. 

Hasat zamanı: Haziran’dan Ekim’e kadar yerden 5-6cm yukarıdan kesilerek toplanır, demet yapılır, gölgelik, havalı ve güneşli yerde kuru-tulur. Güve otu kurutulduktan sonra sert odunsu gövdesi hariç yaprağı, çiçeği ve taze sürgünleri kıyılarak doğranır ve nemden, güneş ışığından uzakta özel kaplarda muhafaza edilir.
Malesef şifalı bitkiler toplama, kurutma, paketleme ve depolama işlem¬leri sırasında çok yanlışlar yapılmaktadır. Bitkinin şifalı kısmı yaprak veya çiçekleri ise asla Güneş altında kurutulmaz ve mutlaka gölgede kuru-tulmalıdır. Ayrıca örneğin bitki 5 günde kurudu ise, 2 gün daha ku¬rumada bırakmak mahzurludur, çünkü birleşimindeki eterik yağları kay¬bettiğinden kalitesi düşer. Sadece bitki kökleri Güneş’te kurutulur ve kurur kurumaz hemen paketlenip depolanması gerekir. Şifalı bitkilerin Aktarlar’da açıkta satılması kalitesini kısa sürede düşürür ve etkisini oldukca azaltır.

Birleşimi: Birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) %0,15-0,5 oranında eter yağı içerir ve bunun da en önemlileri sırasına göre; Carvacrol %40-70, γ-Terpinen %5-15, β-Cymen %3-10, Thymol %2-5 ve α-Pinen %2-4, α-Terpinen %1-4 ve Myrcen %1-3 olarak sayabiliriz. Fakat Güve otunun yetiştiği yöreye göre birleşimindeki maddeler çok farklılık gösterebilir. Almanya’da yetişen Güve otunda Thymol ve Carvacarol bulunmaz. Güve otunun birleşimindeki maddeler Kekik otunun birleşimindeki maddelere çok benzer fakat Kekik otu Güve otundan 8-10 kat daha Eter yağı içerir bu nedenle Kekik otu daha etkilidir. 
b) %0,3-0,5 Flavonglikozitler içerir ve bunların hidrolizi sonucu Luteolin, Apigenin, Phonid ve Catechin meydana gelir. 
c) Fenilkarbonikasit türevleri; Vanillin asit, Tarçın asit, Kahvee asiti ve Rosmarin asit (Biberiye asidi) sayabiliriz.
d) Ayrıca Tanenler %5-10 ve Acı maddeler içerir. 

Araştırmalar: Türkiye’de yetişen beş Güve otunun Eterik yağı (Uçucu yağı) ile bağırsaklardaki E-coli, Salmonella, Candida albicans gibi bakteri ve mantarlara karşı yapılan deneyde bu bakterileri ve mantarları zararsız hale getirdiği görülmüştür. (H.HB.VI.961). Güve otu esansı (eterik yağı) ile yapılan deneylerde küf mantarının ve besin maddelerinin kokuşması ve de bozulmasına neden olan mantar ve bakterileri %1 Güve eterik yağı içeren etanol önlediği tespit edilmiştir. Küf mantarları, maya mantarları (genellikle Candida albicans) ve bakteri türlerinden 22 çeşit mikroorganizmayı zararsız hale getirdiği tespit edilmiştir. Bu araştırmalar yeterli olmayıp devamı beklenmektedir.

Tesir şekli: Terletici, balgam söktürücü, antibiyotik (mikropları öldü¬rücü), iltihapları önleyici, antimikotik (mantarların gelişmesini önleyici), gaz söktürücü ve idrar artırıcıdır. 

Kullanılması: 
a) Araştırmalara göre bağırsak mantarları ve bakterilere karşı kullanılır. 
b) Komisyon E’nin yayınladığı Monografiye göre öksürük, bronşit, şiş-kinlik, idrar yolları rahatsızlıkları, safra yetmezliği, romatizma, adet anormallikleri ve sıracaya karşı kullanılır.
c) Halk arasında özellikleri nefes yolları rahatsızlıklarından; üşütme, öksürük ve bronşları üşütmeye karşı, sindirim sistemi rahatsızlık-larından; mide ve bağırsak krampları, iştahsızlık, kabızlık ve hazım zafiyetine karşı kullanılır.

Açıklama: Güve otu kurutulduktan sonra ezilerek veya öğütülerek Güve otu unu (tozu) elde edilmiştir ve buna su katılarak lapa haline getirilir. Bu lapa 23C˚’de 30 gün süreyle gözetim altında bulundurulur ve hiçbir küflenme, kokuşma ve bozulma görülmez. Önceden bozulması için küf mantarı (asperigillus parasilicus) katılmasına rağmen oysa diğer baha-ratların hemen bozuldukları görülmüştür ama Güve otu lapası bozul-mamıştır. Doğrusu bu bitkinin neden Güve otu olduğunu anlamamış ve başka bir isimle anılmasının doğru olmayacağını bir ay düşünmüştüm fakat yapılan araştırmalardan da anlaşılacağı üzere Güve otunun mantar ve bakteri çeşitlerini zararsız hale getirdiğindir. 

Çayı: Bir yemek kaşığı Güve otundan demliğe konur ve üzerine 300-400ml kaynar su ilave edilir ve 5-10dk demlendikten sonra süzülerek içilir. 

Çay Harmanları;

Böbrek ve mesane çayı;
>30 gr Güve otu
>30 gr Altın başak otu
>20 gr Huş yaprağı
>20 gr Isırgan otu

Mide ve bağırsak çayı;
>40 gr Güve otu
>20 gr Kazotu
>20 gr Melek otu kökü
>20 gr Çentiyan kökü

Bağırsak çayı
>40 gr Güveotu 
>30 gr Çobançantasıotu
>20 gr Kekikotu
>10 gr Kimyon

Mide ve bağırsak çayı;
>40 gr Güve otu
>20 gr Meyan kökü
>20 gr Melek otu kökü
>20 gr Çentiyan kökü

Gökçek Antiseptik çay;
>20 gr Güveotu
>20 gr Kılıç otu
>20 gr Papatya çiçeği
>20 gr Sabun otu
>20 gr Kekik otu

Gökçek Öksürük çayı;
>20 gr Sinirli ot
>20 gr Sabun otu kökü
>20 gr Güveotu
>10 gr Mürver çiçeği
>10 gr Ihlamur çiçeği
>20 gr Kekik otu

Gökçek Öksürük çayı;
>30 gr Güveotu
>20 gr Öksürük otu
>20 gr Mürver çiçeği
>10 gr Sabun otu kökü
>10 gr Yavşan otu
>10 gr Boz otu

Gökçek Öksürük çayı;
>20 gr Sabun otu kökü
>30 gr Güveotu
>30 gr Sinirli ot
>10 gr Ihlamur çiçeği
>10 gr Mürver çiçeği

Aroma tedavisi: Güve otu su buharı destilasyonu (damıtılması) ile eterik yağı (Uçucu yağı) elde edilir. güve otu yağının başta; grip, ateşli bulaşıcı hastalıklar, bronşit, boğmaca, astım, sinüzit, hafıza zafiyeti ve iştahsızlığa tesirli olduğu iddia edilmektedir. Güve otu yağı çok etkili olduğundan 1-2damla 1 kesme şekere damlatılarak alınır. 

Masaj yağı: 10 damla Güve otu yağı, 20 damla Biberiye yağı, 50ml Kılıç otu yağı ile karıştırılarak masaj yağı elde edilir ve masaj yapılır. 

Banyosu: Bir avuç dolusu Güve otuna (100-200gr ) 1lt kaynar su ilave edilir ve 5-10dk demlenmeye bırakıldıktan sonra banyo küvetine dökülür ve küvet yarıya kadar doldurularak 15-20dk banyo yapılır ve 30dk dinlenilir.

Baharatı: Güve otu genellikle et, tavuk ve balık yemekleri ile çorbalara katılır. 

Yan tesirleri: Bilinen bir yan estir yoktur. 

B) Toros Güve otu, Echter Staudenmajoran, Organum syriacum

Toros Güve otu botanik bakımdan Güve otuna benzer fakat biraz küçüktür. Türkiye’de Kekik suyu diye Toros Güve otu suyu satılır.