Kedi otu, Baldrian, Valariana officinalis

KEDİ OTU

Çok Yıllık | 0,5-2m | 6-8 Aylar | Ca,Ho,Na | Otu

Kedi otu, Baldrian, Valariana officinalis
Kedi kökü
Şifalı kedi otu
Uyku otu
Cadı otu
Tıbbi kedi otu
Hayvan otu
Kokar kök

Familyası: Kedi kökü; Valeriane radix
Kedi otunun sadece kökleri çay, tentür ve natürel ilaç yapımında kullanılır. 

Giriş: Kedi otunun bilinen dünyada 300 türü mevcuttur ve Türkiye’de 10 türünün bulunduğu ve bunların genellikle Marmara, Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgesinde yetiştiği bilinmektedir. Bu tıbbi kedi otunun haricinde Mexica kedi otu; Valeriana edulis (valeriana mexica), Hint kedi otu; Valeriana jatamansi Jones (Valeriana wallichii) ve Japon Kedi otunu; Valeriana fauriei BRIQ (Valeriana nipponica NAKAİ sayabiliriz. Bunların haricinde Tıbbi kedi otunun kendi alt türevleri de vardır. Bunlar yetiştiği toprağa, çevreye ve iklime göre değişikliklere uğramıştır. Çayır kedi otu; V.officinalis var.pratentis DIERBACH (v.pratensis), bu genellikle çayırlık ve çimenliklerde yetişir. Mürver kedi otu; V.sambucifolia bunun yap¬rak¬ları Mürver yaprağına benzer. Tepe kedi otu; V.collinia WALLR (V.officinalis ssp.collina), Kaya kedi otu; V.saxatilis ve Dağ kedi otu; V.montana gibi isimlerle anılırlar. Meksika kedi otu, Hint kedi otu ve Japon kedi otunun birleşimindeki maddeler yapılan araştırmalar sonucu birçok bakımdan tıbbi kedi otuna farklılık göstermektedir ve aranan özelliklere sahip değillerdir. Bu nedenle biz sadece Avrupa ve Asya’nın ılıman bölgelerinde yetişen ve sonra Kuzey Amerika’da kültür bitkisi olarak yetiştirilmeye başlanan tıbbi kedi otunu ele alacağız. 

Botanik: Normal olarak kedi otu 0,5-1,2m boyundadır. Fakat humuslu, nemli ve mineral bakımından zengin topraklarda 2m’yi bulabilir. Kedi otunun fotoğrafını çekmek için Haziran’da 500km uzaklıktaki Güter¬sloh’da boyu 2m’yi bulan kedi otu görünce doğrusu biraz şaşırdım. Gövde yuvarlak, içi boş, esmer, kahverengimsi veya kızılımsı esmer veya esmerimsi yeşil renktedir ve çatallaşmadan yükselir. Alt yaprakları uzun saplı kanat yapraklar olup tekildir yani yaprakları kanat gibi karşılıklı olarak dizilmiş olup sonda bir tek yaprak bulunur. Üst yaprakları gövdeye oturmuş olup karşılıklıdır. Alt yaprakları yumurta veya oval şekilde, kenarları dişli, üst yaprakları mızrak şeklinde ve kenarları bütündür. Çiçekleri salkım şemsiye şeklinde yani üzüm salkımı gibi çiçek sapların bağlı fakat geriden şemsiye görünümündedir. Çok küçük olan çiçeklerinin taç yaprakları 2-7m büyüklüğünde, pembe, açık pembe veya beyaz renkte, ortada 3-5döllenme tozluğu vardır ve çiçek şemsiyesi takriben 50-150 çiçekten meydana gelir. Kökleri bir yumru şeklinde, 3-5cm uzunluğunda, yumurta veya silindir şeklinde, ikinci olarak bu kökten çevresine yayılan 15-20cm uzunluğunda, 1-4m kalınlığında, ip gibi yan kökler ve ana köklerden uzanan sürgünler çevresinde yeni kökler oluş-turur. Ana kök ve saçak köklerin dışı sarımsı gri veya açık esmer renktedir. 

Yetiştirilmesi: Mart veya Nisanda kasalara veya seralara tohumları ekilir ve mayısta fideler bahçe veya tarlalara ekilir.

Hasat zamanı: Kökleri eylül ve ekimde sökülerek yıkanır, kurutulur, nem¬den uzakta ve ışıktan uzakta muhafaza edilir. Kedi kökü kurutulurken sıcaklığın 40C°’nin üzerine çıkmaması gerekir. Şayet bunun üzerinde bir ısı ile kurutulur ise birleşimindeki eter yağı türevleri yok olur. 

Birleşimi: Birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Eter yağ türevleri %0,3-1 arasında olup bunlarda Mono, Sesquiterpenler ve Sesquiterpenasitler olarak üç türden bulunur. 1) Monoterpenler; Bornylasetat, Bornylisovaleral, borneol, campfer, camphen, 1,8-cineol ve α-Pinen içerir. 2) Sesquiterpenler; Valerenal, valerenol, valeranon, E/Z-valerylacetat, E/Z-valerylisovalerat, β-bisabolen, γ-cadinen ve β-Elemen 3) Sesquiterpenasitler; Valerenasit, hydroxyvalerenasit, acetoxyvalerenasit, ısovalerylasit, eugenolisovalerylasit
b) Valepotria türevleri (Valeriana-epoxy-triester) %0,5-2 oranında bulunur ve monolar ve diler diye ikiye ayrılır. 1) Diler; Valtrat (%50-80), Isovaltrat, homovaltrat ve acevaltrat 2) Monolar; didrovaltrat, homodivaltrat ve IVHD-valdrat
c) Fenolkarbonikasitler; %1-3 oranında olup en önemlileri; trans-hesperidinasit, chlorogenasit ve kahve asidi içerir. 
d) Alkaloitler; %0,05 oranında; Valerianin, actinidin α-methylpyrrylketon içerir.
e) Doyamamış yağ asitleri; Oleik asit, linolasit, linolenasit, stearinasit, belenasit ve arachidonasit içerir.
f) Ligan türevleri; Pinoresinol, 8-hydroxypinoresinol, prinsepinol bunların glikozitleri ile Massoniresinol-4-β-glikozit içerir.
g) Meksika kedi kökü; %5-8 valepotria türevleri ve çok az miktarda eter yağı, Japon kedi otu kökü %0,05 valepotriatlar ve %6-8 eter yağ türevleri, Hint kedi kökü %3-6 valepotriatlar ve %0,5 eter yağ türevleri, Şifalı kedi otu kökü %0,5-2 valepotriatlar, %0,3-0,8 eter yağları ile diğerlerinden farklı olarak %1-2 Hesperidin, valeranon ve liganlar içerir. bu farklılık Şifalı kedi otu kökünü diğer türlerden kaliteli kılar.

Özellikleri: Keskin, hafif acı, kuru ve serinleticidir. 

Tesir şekli: Teskin edici, uyutucu, krampları çözücü, korkuları önleyici, damarları daraltıcı, tansiyonu hafif düşürücü, sinirleri kuvvetlendiricidir.

Araştırmalar: Bazı ilim adamları kedi kökünün birleşimindeki mad¬de-lerden eter yağları ile bazıları valepotriatlar ile bazıları da lignanlar ile araştırma yapmışlardır. Araştırma sonuçlarında hiçbir maddenin tek başına bir rol oynamadığı aksine bütün maddelerin birlikte etki ettiği tespit edilmiştir. 
1) Vorbach ve Arnold 1995’de 121 hasta ile deney yapmışlardır. Hastalardan 61 kedi kökü ekstresi (Sedonium Dragees) 60 hasta ise Plasebo (ilaç gibi fakat sırf deney için hiçbnir etkisi olmayan hap veya damla) ile 28 gün bir deney yapılmıştır. Bu süre sonunda kedi otu kökü ekstresi alanlarda uyku rahatsızlıklarından uyuyamama, sık sık uyanma, hafif uyuma ve sinirsel huzursuzluğu iyileştirdği görül¬müş¬tür. (ZP.1.98.53, ZP.4.98, ZP.3.97.152, NM.1.96.35, Nhp.8.99.1252)
2) 225 hastaya 12 ev doktoru tarafından 2 hafta süreyle kedi otu kökü hapı verilmiştir. Bu draje kedi ot kökü, şerbetçi otu kozalağı ve oğul otu yaprak ekstrelerinden meydana gelir. İki hafta süreyle bu hapı alan hastalarda uyuyamama, sık sık uyanma, sinirsel huzursuzluk ve stres gibi rahatsızlıklar %80 oranında iyileşmiştir. Hastalardan %96,4’ü ve doktorları %96,9’u bu kompleksi drajeyi pasif olarak değerlendirmişlerdir. Zaten bu karışım Alman sağlık bakanlığına bağlı olarak çalışan Komisyon E tarafından tavsiye edilmiştir. (Aynı komisyon E kedi kökü, şerbetçi otu kozalağı, çarkıfelek otu karışımını da aynı şekilde tavsiye etmiştir.) Deneye katılan hastaların %98,2’si bu drajenin hiçbir yan tesiri olmadığını beyan etmişlerdir. (ZP.3.95.147). oysa kimyasal uyku ilacı alanlar o gün sersem gibi olurlar ve günlük işlerini düzenli şekilde yapamazlar.
3) Dr.Martin Adler 500 hastasını kedi otu kökü hapı ile tedavi etmiş ve hastalarda sinirsel huzursuzluk, uyuyamam, hafif uyuma, sık sık uyanma gibi haller %90 oranında iyileşmiştir. (Nhp.3.97.446)
4) Kedi otu kökü damlası ile 95 hasta üzerinde günde 3×15 veya 3×30 damla 4-6hafta süreyle hastalara verilmiş. Hastalarda görülen si-nirliklik, huzursuzlu, uyku rahatsızlıkları, yorgunluk, dermansızlık, korku, yıkılmışlık ve depresyon gibi rahatsızlıklar büyük oranda iyi¬leş-miştir. (Nhp.2.99.240) Valariana Strath damlasının 100ml’sinde; 0,6gr alıç yaprağı, 0,6gr lavanta çiçeği, 0,6gr Şerbetçi otu kozalağı, 0,6gr Oğulotu yaprak ve 1,6gr kedi otu kökü ekstrelerinden oluşur. 
5) Uyuyamama ve huzursuzluk gibi rahatsızlıkları olan 830 hasta üzerinde 279 doktor gözetiminde 4-8hafta sedacurla tedavi denemesi yapılmış ve hastaların %88’inin iyileştiği görülmüştür. (ZP.6.99.337)

Kullanılması:
a) Kedi otu kökü araştırmalara göre başta uyku rahatsızlıklarından uyu-yamam, sık sık uyanma ve hafif uyuma, sinirsel huzursuzluk, sinirsel mide-bağırsak ağrıları, sinirsel kalp rahatsızlıkları, gerginlik ve telaş, korku, stres gibi rahatsızlıklara karşı kullanılır. 
b) Komisyon E’nin yayınladığı monografi bildirisine göre kedi ot kökü natürel ilaçları iç. Huzursuzluk ve sinirsel nedenlerle uyuyamamaya karşı kullanılır. 
c) Halk arasında yatağa girerken nefes daralması ve tıkaması gibi duy-gu¬lara, titreme, hafif depresyon korku, korkulu rüya görme, telaş, gerginlik, uyuyamama ve sinirlilik gibi rahatsızlıklara karşı kullanılır. 
d) Homeopati’de uyuyamama, heyecanlanma, sinirlilik, histeri, aşırı du-yarlılık, menopoz, baş ağrısı, bel ağrısı, siyatik, eklem ağrısı, nevralji ve huzursuzluğa karşı kullanılır. 

Açıklama: Kedi otu kökünün çayı, damlası veya kişide yorgunluk, hal-sizlik ve isteksizlik gibi yan tesirleri olmadığından günlük yaşama negatif yönde etki etmediği gibi konsantrasyonu kuvvetlendirerek iyi yönde etki eder. Kedi kökü uyku rahatsızlıklarında en çok kullanılan 5-6 şifalı bitkiden en önemlisidir ve diğer şifalı bitkilerle kullanıldığında etkisi artar. Hastalığın türüne göre kedi kökü ile çeşitli harman çaylar tentürler veya natürel ilaçlar yapılır. Kava-kava birinci dereceden korku, kılıç otu birinci dereceden depresyon, kedi kökü ise birinci dereceden uyku rahatsızlıklarına karşı kullanılır. Fakat bu değil ki kedi kökü korku ve depresyon rahatsızlıklarına karşı etkili değil anlamına gelmemelidir. Zira bir şifalı bitki temin edilemediğinde diğeri ile bu rahatsızlıklar tedavi edilebilir. 

Çayı: İki kahve kaşığı kedi kökü demliğe konur ve üzerine 300-500ml kaynar su ilave edilerek 5-190dk demlenmesi beklenir ve sonra süzülerek içilir. 

Çay harmanları;

Gökçek Şişkinliğe çayı;
>30 gr Kedi otu kökü
>30 gr Papatya çiçeği
>30 gr Nane yaprağı
>10 gr Kimyon tohumu

Gökçek Stres çay;
>30 gr Kediotu kökü
>30 gr Oğul otu yaprağı
>20 gr Çarkıfelek otu
>20 gr Nane yaprağı

Gökçek iştah çayı 
>30g Eğri kökü
>30g Nane yaprağı
>20g Kedi ot kökü
>20g Çentiyan kökü

Gökçek Şişkinliği çayı;
>20 gr Papatya çiçeği
>20 gr Nane yaprağı
>20 gr Kedi kökü
>20 gr Kimyon tohumu
>20 gr Çörek tohumu

Gökçek Stres çayı (İç huzursuzluk ve uyuyamama):
>35 gr Kedi ot kökü
>25gr Oğul ot yaprağı
>25gr Nane yaprağı 
>15 gr Kılıçotu

Gökçek Uyuyamama ve sinirsel huzursuzluğa karşı sinir ve uyku çayı;
>30 gr Kedi otu kökü
>30 gr Oğulotu yaprağı
>30 gr Şerbetçiot kozalağı
>10 gr LavantaÇiçeği

Gökçek Stres çay;
>40 gr Kedi kökü
>20 gr Şerbetçi kozalağı
>20 gr Oğulotu yaprağı
>10 gr Çarkıfelek otu
>10 gr Kılıç otu

Gökçek erkekler için sinir ve uyku çayı;
>30 gr Oğulotu yaprağı
>30 gr Kedi kökü
>30 gr Çarkıfelek otu
>10 gr Lavanta çiçeği

Gökçek kadınlar için sinir ve uyku çayı;
>30 gr Oğulotu yaprağı
>30 gr Kedi kökü
>30 gr Şerbetçi kozalağı
>10 gr Lavanta çiçeği

Gökçek Teskin edici çay (Sinirsel Heyecanlanma ve Uyuyamamaya)
>40g Kedi ot kökü
>20g Nane yaprağı
>15g Oğul ot yaprağı
>15g Şerbetçiot kozalağı
>10g Lavanta Çiçeği

Gökçek Hazımsızlık ve Şişkinliğe çayı;
>10 gr Çörek tohumu
>30 gr Rezene tohumu
>30 gr Kimyon tohumu
>15 gr Kedi kökü
>15 gr Tarçın kabuğu
>15 gr Oğulotu yaprağı

Gökçek Uyku çayı (uyuyamama, uykuya dalamama gibi rahatsızlıklara karşı);
>40 gr Kedi otu kökü
>20 gr Çarkıfelek otu
>30 gr Oğul otu
>10 gr Turunç kabuğu

Gökçek Strese karşı çay (kramplara karşı sinirleri kuvvetlendirici);
>40 gr Kılıç otu
>20 gr Oğulotu
>20 gr Çarkıfelek otu
>10 gr Lavanta çiçeği
>10 gr Ginseng kökü

Gökçek sinirsel kalp rahatsızlıklarına karşı çay;
>20 gr Oğulotu yaprağı
>20 gr Alıç yaprak ve çiçeği
>20 gr Şerbetçiot kozalağı
>20 gr Turunç çiçeği
>20 gr Kedi kökü

Gökçek Uyku çayı (uyuyamama, uykuya dalamama gibi rahatsızlıklara karşı);
>40 gr Kedi otu kökü
>30 gr Çarkıfelek otu
>20 gr Oğul otu
>10 gr Lavanta çiçeği

Homeopati’de: Kedi otunun kurutulmuş köklerinden 100gr bir şişeye konur ve üzerine 500ml %70’lik alkol ilave edilir. Güneş ışınlarından uzakta 4-6hafta muhafaza edilir ve bu süre sonunda süzülerek elde edilen tentüre homeopati’de <<Valeriana>> adı verilir. Bu tentürden günde 3-4defa 25-30damla 4-6hafta süreyle alınır. Yukarıdaki çay har-manlarından da aynı şekilde tentür yapılır. 

Hastalığın belirtileri (semptom): 
1) Şayet hastada sinirsel histerik heyecanlanma, telaş, bir olumlu, bir olumsuz davranma, iç huzursuzluk, olduğu yerde duramama, ağrıları bir o organda bir bu organda ortaya çıkar ve kendini havada imiş gibi hafif hisseder. 
2) Genel sinirlilik nedeni ile uyuyamama
3) Bütün duyu organlarının hassaslaşması
4) Baş ağrısının sinirsel, ani ve dönüşümlü olması
5) Aşırı histerik davranışlar
6) Ağrılar dinlenirken artar, hareket halindeyken azalır
Bu gibi rahatsızlıklarda kedi otu kökü tentür gerekir. 

Yan tesirleri: Kedi kökünün bilinen bir yan tesiri yoktur. Fakat aşırı dozajda ve uzun süre kullanılır ise baş ağrısı, baş dönmesi ve bulantı gibi geçici rahatsızlıklara neden olabilir.