Kekik, Thymian, Thymus vulgaris

KEKİK

Çok Yıllık | 0,2-0,4m | 5-9 Aylar | Ca,Ho,Na,Ba,Bh | Otu, Yağı

Kekik, Thymian, Thymus vulgaris
Bahçe kekiği
Arıcı otu
Arı otu
Şifalı kekik
Hakiki kekik

Drugları: Kekik otu; Thymi herba
Kekik yağı; Thymi aetheroleum
Kekik otunun yaprak, çiçek ve sürgünleri yani otu çay, baharat, tentür, natürel ilaç ve esans yapımında kullanılır.

Giriş: Kekik otunun eski Mısırlılardan beri kullanıldığı bilinmektedir. Kek¬iğin bilinen 300 çeşidi olup bunlardan bizi ilgilendiren Şifalı kekik; T.vulgaris, Yabani kekik; T.serpylum, Lila kekik (Eğe); T.capitatus, Kara kekik (Toros); T.spicata, Limonsu kekik; T.palegioides ve Akdeniz kekiği; Thiymianx citriodorus’u sayabiliriz. Türkiye’de Eflatun kekiği (Ege kekiği), Kara kekik (Toros kekiği) ve Yabani kekik çok yaygın ve yabani olarak yetişmektedir. Bu kekik otlarının haricinde 52 türü Türkiye’nin muhtelif yörelerinde yetiştiği bilinmekte fakat özellikleri herhangi bir bilgiye sahip değiliz. Şifalı kekik başta Marmara, Ege ve Akdeniz böl¬gesinde yetiştirilmekte diğer bölgelerde ise pek tanınmamaktadır. Şayet kış aylarında üzeri çam dalları ile örtülür ise İç ve doğu Anadolu böl¬gelerinde de yetiştirilebilir. Takriben 10 yıldır ben (Türkiye’ye göre Almanya gibi soğuk sayılabilecek bir ülkede) balkon saksılarında yetiştir¬mekteydim ve her yıl 3-4hafta çayını içerim. Türkiye’de aktarlarda satı¬lan İzmir kekiği; Origanum onites ve İstanbul kekiği; Origanum heraceoticum diye bilinen bitkiler Origanumgillerden olup Kekikgillerle (Thymusgiller) hiçbir ilgisi yoktur. Bu nedenle aktarlardan veya ma¬ğazalardan kekik otu almak yerine balkon ve bahçelerde kendiniz yetiştirebilirsiniz. Hakiki kekiğin dahi yetiştiği yöreye göre birçok alt türü mevcuttur. Bu alt türlere chemotypler (kimyasal türler veya kimyasal tipler) diyebiliriz ve Fransa’da 6, İspanya’da 7 Şifalı kekik chemotypinin olduğu bilinmektedir. Şayet birleşimindeki eter yağın büyük bir kısmı Thymol içerirse Thymol-chemotyp eğer Carvacrol, γ-Terpinen, p-Cymen, Geraniol veya 1,8-cineol fazla içerirse o isimle anılırlar. 

Botanik: Hakiki kekik önceleri İspanya ve Fransa’da yabani olarak ye-tişirken bundan 4000 yıl önce Mısırlıların Irak’ta mumyalama işinde kullanmak için özel olarak yetiştirdikleri bilinmektedir. Yani ilk defa Sürmeliler (Türkler) tarafından yetiştirilmiş ve dünyaya dağılmıştır. Yap-rakları karşılıklı, bir sonraki ile ters, oval, eliptik veya yumurta şeklinde, 3-9mm uzunluğunda, 1-3mmeninde, kenarları hafif geriye doğru kıvrık, koyu yeşil renkli sapsız veya kısa saplıdır. Çiçekleri iki dudaklı, üst dudak tek alt kısmı üç loplu ve ortadaki lop biraz büyükçe, çiçek geriye doğru çan şeklinde, 10-30tanesi bir arada başak demeti oluşturur ve taç yaprakları pembe, pembemsi kırmızı, eflatun veya pembemsi beyaz renktedir. Kökleri saçak şeklinde, gövdenin alt kısmı odunsu ve üst kısmı oldukça sık çatallıdır. 

Yetiştirilmesi: Hakiki kekik Türkiye’nin hemen her yöresinde yetişebilir ve kışın çok sert olan yörelerde üzeri çam dalları ile örtülür. 

Hasta zamanı: Kekik otu hazirandan ekime kadar topraktan 4-5cm yu-karıdan veya sürgünleri kesilerek güneşli havadar yörelerde kurutulur ve ısının 35C°’yi geçmemesi gerekir. Şayet tentür veya esansı yapılacak ise taze olarak işlenir. Malesef şifalı bitkiler toplama, kurutma, paketleme ve depolama işlemleri sırasında çok yanlışlar yapılmaktadır. Bitkinin şifalı kısmı yaprak veya çiçekleri ise asla Güneş altında kurutulmaz ve mut¬laka gölgede kurutulmalıdır. Ayrıca örneğin bitki 5 günde kurudu ise, 2 gün daha kurumada bırakmak mahzurludur, çünkü birleşimindeki eterik yağları kaybettiğinden kalitesi düşer. Sadece bitki kökleri Güneş’te kurutulur ve kurur kurumaz hemen paketlenip depolanması gerekir. Şifalı bitkilerin Aktarlar’da açıkta satılması kalitesini kısa sürede düşürür ve etkisini oldukca azaltır.

Birleşimi: Birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Eter yağı türevleri %1-3,5 arasında değişebilir ve en önemlileri %40-60 Thymol, %3-10 Carvacrol, ayrıca p-cymen, γ-terpinen, canmpher, linalool, limonen, 1,8-cineol, geraniol, carvacrol¬methyleter ve thymolmethyleter içerir. bu tabiî ki thymoltyp için geçerli olandır. Şayet carvacroltypse, carvaxrol +40-90, Geranioltyp ise Geraniol %50-90, linalooltyp ise linalool %50-90, α-terpineoltyp ise α-ter¬pineol %50-90 oranında olur. En çok aranan ve tutulan Thymol¬typ’dir. İspanya kekiği oarak bilinen Thymus zygis bir carvacroltyp türüdür ve çok yüksek oranda carvacrol ve çok az oranda thymol içerir. bu nedenle de İspanyol kekiği pek tutulmaz. (H.Schilcher). Kekik yağında aranan bir diğer husus ise eter yağın en az %0,5’nin Phenol türevleri, Thymol ve Carvacrol içermesi Alman ve İsviçre kodeksi tarafından şart koşulmaktadır. Tabiî ki aranan Thymoltyp’tir. 
b) Tanenler %9-11 oranında olup başta rosmarinasidi, tarçınasidini ve kahveasidini sayabiliriz. 
c) Phenolkarbonikasitler; Kahve asidi, cumarinasit, ferulaasidi
d) Karbonhidratlar %5-10 oranında olup Xylozlar, glikozlar, arabinozlar ve galaktozlar en önemlileridir. 
e) Flavonlar; Thymonin (5,6,4-trşhydroxy-7,8,3-trimethoxyflavon), Thymusin, salvigenin ve cirsimartin
f) Flavonitler; Luteolin-7-glikozit ve Apigenin-7-glikozit

Özellikleri: Keskin, sıcak, hafif acı ve kurutucudur. 

Tesir şekli: Antiseptik, mikropları öldürücü, dezenfektan, krampları önleyici, sedatif (sakinleştirici), ekspektoran (balgam söktürücü), digestif (hazmı kolaylaştırıcı), iştah açıcı, adet halini düzenleyici ve yağı deriyi tahriş edicidir. 

Araştırmalar: 
1) Berlin’de 7783 akut bronşitli hasta iki gruba ayrılmış ve bundan birinci gruba Kekik ve Duvar sarmaşığı ekstresi veya Kekik ve Çuha kökü ekstresi ve de ikinci gruba ise kimyasal ilaçlar verilmiştir. Bu deneme tedavisi sonunda bitkisel ilaç alanların kimyasal ilaç alanlara göre daha iyi durumda oldukları gözlenmiştir. Özellikle hastaların nefes alışverişleri doktorların tarafından dinlenmiş ve öksürükten muzdarip olan bitkisel ilaçla daha iyi neticeler alabileceği beyan edilmiştir. (NH.12.97.711, Nhp.3.01.408)
2) Pakistan’da Ajovan ismi ile anılan bir bitki (Trachyspermum ammi veya Syn: Carum copticumus) ile bu bitkinin tohumundan elde edilen ekstre ile yapılan deneylerde tohumun ve ekstrenin tansiyonu düşürdüğü görülmüştür. Ekstrenin birleşimindeki ana madde Thymol olur ve sade Thymollada deneyler yapılmış ve tansiyon düşürücü özelliği ispatlanmıştır. (ZP.3.96.174) 
3) 13.11.02 Salı günü bademcik şişmesi ve boğaz ağrısına karşı Kekik yağı (Kekik eter yağı) ile tedaviye başladım. Günde 10-15damla 1-2damla Kekik yağını bir miktar çay ve ılık su ile gargara yaptım ve içtim. Kekik yağı boğaz ağrısı, bademcik şişmesi ve iltihaplanması, şişkinlik, hazımsızlık, ağız, boğaz ve bağırsak mantar, bakteri ve virüslerini zararsız hale getirdiğini gördüm. Kekik yağının bakteri, virüs ve mantarları zararsız hale getirdiği yapılan araştırmalarda da ispatlanmıştır. (HHB.VI)
4) Muhammed Şamil 5 yaşında anaokulunda baş ağrısı, karın ağrısı, kulak ağrısı ve üşütmesi nedeniyle rahatsız olmuş ve bizde çocuğu hemen eve getirdik (02.12.02) titreyen çocuğa 2-3damla kekik yağı verdim. 15-20dk sonra kustu ve 1 saat sonra oynamaya başladı. Çocuğun kulak ağrısı, baş ağrısı devam ediyordu ve hafif ateşi vardı. Buna karşı 15-20dk arayla su ile 3-5damla Boğan damlası verdim ve rahatsızlıkları geçti.
5) Oğlum Muhammed Alim 4 yaşında iken 1993 Martında boğmacaya yakalanmış ve sürekli çocuk doktorunun gözetiminde idi. Aradan aylar geçmesine rağmen durumunda bir düzelme görülmüyordu. Haziranda çocuk parkındaki küçük havuza girmiş ve de o gün akşam durumu kötüleşmiştir. Bunun üzerine ben Okaliptus, Çördük ot, Karaçam ve Sarı çam eter yağlarından 5’erml ve Karanfilden 2ml karıştırarak bir iksir hazırladım. Günde 3-4defa 3-4damla göğsüne sürdüm ve günde 3-4defa 1lt kaynar suya 4-5damla iksirden katarak çocuğu 4 hafta süre ile enhalirin yaptırdım. Çok şükür bugüne kadar önemli bir rahatsızlığı olmadı (6 yıldır). 
6) 10 yaşında çocukken kağnının makısına yağ sürerken oradaki tel sağ parmağımı birinci boğuma kadar ortadan adeta ikiye ayırdı. Son 10 yıldan beri bu parmağımın tırnak arasında bir mantar vardı. İki haftadır Kekik yağı alıyorum (günde 8-10defa 1-2damla bir miktar su ile ve ilk defa bir iyileşme görüldü. (30.11.02) fakat her türlü mantara karşı Gökçek Tonik daha etkilidir. 
7) Kekik yağının antimikrobik olduğuna dair Brasseur 1983’de, Frönlich 1982’de, Jansen ve ekibi 1987’de Thomas 1958’de ve kramp çözücü olduğunu Vanden Brouke 1981’de Lemli 1982’de Reiter Brandt 1985’de detaylı araştırmalar yapmışlar ve belgelemişlerdir. Kekik yağı 1/1000 oranında dahi sıvılaştırılsa virüs, bakteri ve mantarları öldürecek durumdadır. (HHB.VI.978)

Kullanılması: 
a) Araştırmalara göre Kekik otu, Duvar sarmaşığı veya Kekik otu, Çuha kökü ekstrelerinden elde edilen bronşit, tahrişli öksürük, boğmaca, bakteri, virüs ve mantarlara karşı kullanılır. Yani ağız-boğaz iltihap-lanması, bademcik iltihaplanması, orta kulak iltihaplanması, hazım-sızlık, şişkinlik ve bağırsak mantarlarına karşı kullanılır. Kekik yağı antibiyotik, virüstatik (virüsleri öldürücü) ve antimikozit (mantarları öldürücü)’dir. 
b) Halk arasında kekik otu veya esansı başta boğmaca, bronşit, öksürük, astım, nezle, sinüzit, üşütme gibi nefes yolları rahatsızlıkları ve aynı zamanda mide-bağırsak, akciğer, mesane, böbreklerin ve idrar yollarının iltihaplanmasına karşı kullanılır. Dişeti, ağız içi, yutak ve bademcik iltihap ve yaralarını gargara yapma, halsizlik, derman¬sızlık, yorgunluk, telaş, gerginlik, stres ve sinirlilik gibi hallerde ban¬yosu yapılır. Kekik deyince akla ağır yemeklerde sıkça kullanılan baharat akla gelir. 
c) Aromatedavisinde kekik yağı üşütme, nezle, öksürük, bronşit, dişeti iltihaplanması, ağız iltihaplanması, yutak iltihaplanması, astım, sivilce ve akneye karşı kullanılır.

Çayı: İki kahve kaşığı ince kıyılmış kekik otu (yaprak, çiçek ve sür¬günleri) demliğe konur ve üzerine 300-500ml kaynar su ilave edilerek 5-10dk demlenmesi beklenir ve sonra süzülerek içilir. 

Çay Harmanları;

Gökçek Öksürük çayı;
>30 gr Kekik otu
>35 gr Hatmi kökü
>25 gr Sinirli ot
>10 gr Meyan kökü
>10 gr Rezene tohumu

Gökçek İştah çayı;
>30 gr Melek kökü
>30 gr Kimyon tohumu
>10 gr Kantaron otu
>10 gr Çentiyan kökü
>20 gr Kekik otu

Gökçek Kramplı ağrı çayı;
>25 gr Kekik otu
>25 gr Kantaron otu
>25 gr Kimyon tohumu
>25 gr Kaz otu

Gökçek Kuru öksürük ve bronşit çayı;
>30 gr Kekik otu
>20 gr Sinirli ot
>20 gr Itır kökü
>10 gr Meyan kökü
>10 gr Rezene tohumu
>10 gr Calba çiçeği

Gökçek balgamlı bronşit ve öksürük çayı;
>20 gr Ebe gömeci çiçeği
>25 gr Sinirli ot
>25 gr Kekik otu
>10 gr Rezene tohumu
>20 gr Çuha kökü

Gökçek Boğmaca ve kramplı öksürük çayı;
>20 gr Çuha kökü
>30 gr Sinirli ot
>20 gr Kekik otu
>10 gr Calba çiçeği
>10 gr Güneş gülü ot
>10 gr Anason tohumu

Gökçek Kramplı öksürük çay;
>30 gr Kekik otu 
>30 gr Çuha kökü
>20 gr Oğulotu
>10 gr Papatya çiçeği
>10 gr Kaz otu

Gökçek Boğmaca ve kramplı öksürük çayı;
>25 gr Keklik otu
>25 gr Güneş gülü otu
>20 gr Sığırkuyruğu çiçeği
>20 gr Anason tohumu
>10 gr Çuha kökü

Gökçek Terleme çayı;
>10 gr Mürver çiçeği
>30 gr Ihlamur çiçeği
>20 gr Kekik otu 
>10 gr Çuha çiçeği
>20 gr Papatya çiçeği
>10 gr Ebe gömeci çiçeği

Gökçek Üşütme ve kuru öksürük çayı;
>35 gr Ihlamur çiçeği
>35 gr Kekik otu
>10 gr Ebe gömeci çiçeği
>10 gr Sığırkuyruğu çiçeği
>10 gr Rezene tohumu

Gökçek ateşli hastalıklar ve üşütme çayı;
>20 gr Kekik otu
>20 gr Mürver çiçeği
>20 gr Keçisakalı çiçeği
>20 gr Kantaron otu
>20 gr Papatya çiçeği

Gökçek Üşütme terleme çayı;
>25 gr Kekik otu
>25 gr Mürver çiçeği
>25 gr Ihlamur çiçeği
>25 gr Keçisakalı çiçeği

Gökçek ağız ve yutak hastalıkları çayı;
>25 gr Papatya çiçeği
>25 gr Adaçayı yaprağı
>25 gr Kekik otu
>25 gr Beşparmak kökü

Gökçek Nefes yollarını üşütme ve kuru öksürük göğüs ve öksürük çayı;
>20 gr Itır kökü
>20 gr Öksürük otu yaprağı
>20 gr Meyan kökü
>20 gr Kekik otu
>20 gr Rezene tohumu

Gökçek göğüs ve öksürük çayı;
>20 gr Sinirliot
>20 gr Hatmi yaprağı
>20 gr Hatmi kökü
>20 gr Kekik otu 
>10 gr Ebe gömeci çiçeği
>10 gr Calba çiçeği

Homeopati’de: Kekik çiçek açmaya başladığından itibaren yaprakları, sürgünleri ve çiçeklerinden 100gr bir şişeye konur ve üzerine %70’lik 500ml alkol ilave edilir. Şişe güneş ışınlarından uzakta muhafaza edilir ve iki günde bir çalkalanır. 4-6hafta sonra süzülerek homeopati’de <<Thymus>> adı ile anılan tentür elde edilir. Bu tentürden günde 3-4defa 30-40damla alınır. Yukarıdaki çay harmanlarından da aynı şekilde tentür posyonlar yapılabilir. Genellikle küçük çocuklarda görülen boğ-macaya ve genellikle bebek ve küçük çocuklarda görülen ve larenks kaslarının ağrılı kasılması ve mukoza üzerinde iltihap oluşması nedeniyle nefes alırken hırlama veya ıslık çalar gibi bir hal ve ses kısıklığıdır. Böyle ağır bir durumda doktorların verdiği antibiyotik ve spazm çözücü ilaçları almak gerekir. Bronşit, boğmaca ve astım çayları içilebilir ve de hepar sulfiris tentürü alınır ise hasta daha kısa sürede iyileşebilir. Çünkü hepar sulfiris 200 yıldır krupa karşı kullanılan önemli tentürlerden biridir.

Ekstreler: Etanol, Etanol ile su veya Etanol ile metanol karışımı ve drugların ekstraksiyonu ile ekstreler veya tentürler ayrı ayrı bitkilerden elde edilerek karıştırılır ve posyonlar elde edilir. 

Banyolar: Kekik otundan 100-150gr demliğe konur ve üzerine 1lt kay¬nar su ilave edilir ve 10-15dk demlendikten sonra içi 38-44C° sıcaklıkta su ile dolu olan küvete süzülür. Şayet bez bir torba var ise kekik otu demlendikten sonra atılmayarak torbaya konur ve torba küvetin içine sallanır. Banyo süresi 15-20dk olup banyodan çıkarken sabun veya şampuan kullanılmaz ve silinmemek gerekir. Şayet mümkünse en az 30-45dk yatmakta fayda vardır. Şayet kekik otu bulunamaz ise kekik yağından 15-20damla önce bir kaşık balla karıştırıldıktan sonra küvete dökülür ve bununla aynı şekilde banyo yapılır. 

Baharatı: Baharat olarak özellikle de yağlı ve etli yemeklerde, çorba¬larda kullanılır ise hazmı kolaylaştırır. 

Aromaterapide: Kekik otu su buharı ile damıtılarak (destilasyon) eter yağı elde edilir. Şayet eter yağı %50’nin üzerinde Thymol içerirse buna kırmızı kekik yağı denir ve birinci kalitedir. Bu yağ buzdolabında jel gibi bir hal alır. Şayet Thymol oranı %30’un altında ise bu yağın rengi açıktır ve bu nedenle de beyaz kekik yağı diye anılır ve bu ikinci kalitedir. İkinci sınıf kekik yağı genellikle yabani kekikten elde edilir. İspanya kekik otundan elde edilen yağlar daha çok Carvacrol içerdiğinden rengi siyahımsı kokusu keskindir. Kırmızı kekik yağından günde 3-4defa 2-3damla bir kesme şekere veya bir parça ekmeğe damlatılarak alınır. Kekik eter yağından 4-5damla 1lt kaynar suya karıştırılarak enhalasyonu yapılır ise bu başta; üşütme, nezle, öksürük, bronşit vb. rahatsızlıklara karşı iyi gelir. Şayet diğer bitkilerin eter yağları ile karıştırılarak iksirler elde edilir ise daha etkili olur. Kırmızı kekik eter yağından 5damla 1lt kaynar suya karıştırılarak enhalasyonu yapılır veya banyosu yapılacak ise 10-15damla kaymakla veya balla karıştırıldıktan sonra küvetteki sıcak suya karıştırılır. Aşağıdaki iksirler aynı şekilde kullanılır.

Yan tesirleri: Kekik otunun bilinen bir yan tesiri yoktur fakat kekik ağının sert olması nedeni ile tarife uyularak kullanılması gerekir. Türkiye’de kekik suyu diye T.Güve ot suyu satılmaktadır. 

B) Yabani kekik, Quendel, Thymus serpyllum L.

Yabani kekik Avrupa ve Asya’nın ılıman bölgelerinde yetişir. Yaprakları karşılıklı, eliptik, oval veya yumurta şeklinde 5-15m uzunluğunda ve yeşil renktedir. Taç yaprağı 3-6mm uzunluğunda kan kırmızısı, pembe veya pembemsi beyaz renktedir. Yabani kekik otunun birleşimindeki eter yağı %0,2-0,6 arasında olup birleşimindeki oranlar %20-40 Carvacrol, %1-5 thymol ve diğerlerinden içerir. yabani kekik hakiki kekiğe çok benzer fakat daha hafif gelir. 
C) Ak kekik , Ahren Thymian, Thymian capitatus L.
Ege kekiği
Başak kekik 
Yaprakları 6-10mm uzunluğunda, 0,5-1,5mm genişliğinde yani oldukça ince ve koyu yeşildir. Çiçekleri al, kan kırmızısı, pembe renkli ve oldukça küçük, topluca bir arada dışardan başak görünümünü verir. Türkiye’nin Akdeniz, Ege ve Marmara bölgesinde yetişir. 

D) Kara kekik, Schwarze Thymus, Thymus spicata 
Baş kekik
Toros kekiği
Yaprakları içe doğru kıvrık, çiçek durumları çelenk şeklinde ve geriden baş görünümünde be nedenle baş kekikte denir. Bu tür genellikle denize yakın olan yörelerde yetişir. Bu kekiğin yüksek oranda (%1,2-1,8) eter yağı içerdiği bilinmektedir