Lenf sistemi ve lenfödem

Lenf sistemi ve Lenf ödem

Lenf ya da akkan, akyuvar içeren, kan plazmasına benzeyen renksiz bir sıvıdır. Başka bir anlatımla lenf damarları içerisinde dolaşan, kan plazması ve lenf proteinlerinden oluşan dolaşım sıvısıdır. Lenfatik sistem lenf sıvısı, lenf damarları ve lenf düğümlerinden oluşan bir organ sistemidir.

Vücutta kan dolaşımından ayrı olarak bir de lenf dolaşımı bulunur. Kan dolaşımında, kalp ile kalpten çıkan atar damarlar ile kalbe kan getiren toplardamarlar bulunur. Hâlbuki lenf dolaşımında, lenf düğümleri ile sadece lenf toplardamarları bulunur. Lenf dolaşımı, yağların sindirimi sonucu oluşan yağ asidi ve gliserol ile yağda eriyen vitaminleri bağırsaktan alarak doğrudan kalbe iletir. Ayrıca, lenf dolaşımı, toplardamarların toplayamadığı fazla doku sıvısını alarak dolaşıma dolayısıyla kalbe iletir. Hücreler arasında kalan artık maddeleri lenf sistemi alarak ana lenf damarına (kanalına) ulaştırır, bu kanal artık maddeleri toplardamarlara verir. Lenfatik sistem dokuların atıklarını taşıyan bir garbaj (atık toplama) sistemi gibi çalışır.

Lenfödem (fil hastalığı) lenfatik sıvının hücreler arası dokuda birikerek, çoğunlukla kollarda veya bacaklarda, bazen gövdede şişkinlik yapmasıdır. Hücreler arasında bulunan sıvılar süzülerek kana karışır. Bu görevi yerine getiren sisteme lenfatik sistem ve bu sistemde taşınan sıvıya da lenf sıvısı adı verilmektedir. Normal bir insanda vücut ağırlığının dörtte biri kadar lenf sıvısı bulunur. Lenf sıvısının hareketi, iskelet kaslarının basıncı ve solunum hareketleriyle sağlanır. Lenf hareketi kana göre oldukça yavaştır. Çünkü lenf sistemine basınç yapan kalp gibi bir pompa yoktur. Lenf sıvısını taşıyan lenf kanalları ve lenf düğümleri hasara uğrarsa veya doğuştan kusurluysa lenf sıvısı vücutta birikir. Bir bölgede biriken sıvı miktarı, lenfatik sistemin taşıma kapasitesinden daha büyükse lenfödem meydana gelir.

Sebepleri
Lenfödemlerin bir kısmının sebebi bilinmemektedir. Lenfödemler cerrahi sonrası, radyasyon, enfeksiyon veya travma sonrası gelişebilir. Meme kanseri gibi bazı kanserlerin tedavisi için lenf düğümlerinin alınması, lenfödem riski taşır. Cerrahi olarak ne kadar fazla lenf düğümü çıkartılırsa, lenfödem oluşma riski o kadar fazladır. Lenf nodülü çıkarıldıktan sonra radyoterapi yapılırsa lenfödem olma riski daha da artar. Memenin alınması sonrası gelişen lenfödem tutulan kolda ağırlık, ağrı, duyu kaybı, hareket kaybı ve fonksiyon bozukluğu ile kendini gösterir. Bu durum kişinin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkiler. Hastalarda anksiyete, depresyon, sosyal ve seksüel problemler görülür. Lenfödemli kol veya bacak kolayca enfeksiyona yakalanabilir. Bu yüzden tedaviye erken dönemde başlanılması oldukça önemlidir.

Belirtileri nelerdir?
Lenfödem lenf sisteminde hasardan sonra hemen gelişmeyebilir, bazen lenfatik sistemde olan yaralanmayı takiben 15 yıl veya daha uzun sürede ortaya çıkar. Belirtiler ilk olarak el ve ayak sırtında görülür. Kol veya bacak ağırlığında artış söz konusudur. Cilt gergin ve serttir. Lenfödem genetik kökenli bir hastalık olan lipoödemle karıştırılmamalıdır.

El ve ayaklarda duyu bozuklukları ve eklem sertlikleri görülebilir. Enfeksiyona karşı dirençte azalma görülebilir. Kol veya bacakta dolgunluk hissi, deride gerginlik, el bileği veya ayak bileği ve parmakların hareketliliğinin azalması, giysi, bilezik, saat, yüzük, ayakkabı, çorap, gibi eşyaların dar gelmesi, iz bırakması gibi belirtiler olabilir.

Hastalığın aşamaları nasıldır?

Lenfödem, tedavi edilmezse ilerleyici bir hastalıktır.

Aşamada (geri dönebilen lenfödem); Kesin tanımlanmayan yakınmalarla birlikte geçici şişme görülür. Ödem gün içinde giderek artar, gece istirahattan sonra kaybolur.

Aşamada; (kronik geri dönmeyen lenf ödem); Sürekli şişlik, his azalması, ağrı, yanma ve hareket kısıtlılığı ile seyreder.

Aşamada (fil hastalığı). Zaman geçtikçe artan uzuv deformasyonu, önemli ölçüde hareket ve fonksiyon kısıtlanması, ciddi ağrılar olur.

Tedavisi nasıldır?

Lenfödemin fizik tedavi ve cerrahi olmak üzere iki tür tedavisi vardır. Fizik tedavi kompleks boşaltıcı fizyoterapi, manuel lenf drenajı, kompresyon bandajları ve egzersizler şeklinde yapılır. Kompleks Boşaltıcı Fizyoterapi yönteminde, hastalara tamamen elle yapılan özel bir lenf drenaj masajı, masaj sonrası yine sadece lenfödeme özel bandajlarla yapılan kompresyon tedavisi ve kendi kendine masaj uygulanmaktadır. Ödem, tedavinin ilk 10 seansında belirgin olarak azalmaktadır. Hastanın durumuna göre 20-30 seans tedavi uygulanmaktadır. Manuel lenf drenajı elle uygulanan özel bir masaj tekniği olup amacı; ödemli bölgeden lenf sıvısını alıp vücudun diğer bölgelerine akışını sağlamaktır. Egzersiz programı hastaya özel olarak hazırlanmalıdır.

Nispeten yeni bir tedavi yöntemi olan Vakumed le aralıklı negatif basınçlı vakum tedavisi diğer tedavi yöntemlerine göre hem daha etkili hem de daha kolaydır. Uygulama sayısı hastadan hasta değişmekle birlikte 10-20 seans arasındadır. Çoğu hasta ilk 3-4 seanstan sonra rahatlamaya başlar.