Maydanoz, Petesilie, Petroselinum crispum

MAYDANOZ

İki Yıllık | 0,3-1m | 6-7 Aylar | Ça,Ho,Na | Otu, Tohumu, Kökü

Maydanoz, Petesilie, Petroselinum crispum (Mill) NYMAN 

Familyası: Maydanozgillerden, Doldengewâchse, Apiaceae (Umbelliferae)

Drugları: Maydanoz tohumu: Petroselini fructus
Maydanoz kökü: Petroselini radix
Maydanoz otu: Petroselini herba
Maydanoz otu (Yaprakları, Sürgünleri ve Çiçekleri) Yemek salata, ba-harat, çay ve natürel ilaç yapında kullanılır. Köklerinden çay ve natürel ilaç ve de tohumlarından çay ve eter yağı elde edilir. Tohumları ve eter yağı hafif zehirlidir bu nedenle dikkatle kullanılmalıdır.

Giriş: Asıl vatanı doğu Akdeniz ülkeleri, hatta Türkiye olduğu yolunda bir-çok batılı ilim adamı eserlerinde bu konuyu iddia etmektedirler. Gü-nümüzde Petroselinum crispum ve Petroselinum segetum diye anılan iki türü mevcuttur, fakat hemen hemen sadece Petruslinum crispum’un alt türleri kullanılmaktadır. Maydanoz önce kıvırcık maydanoz: P.c ssp. Cris-pum ve Yumru maydanoz: P.c ssp. Tuberosum türleri olmak üzere ikiye ayrılır. Kıvırcık maydanoz tekrar kıvırcık maydanoz (İtalya maydanozu), düz yapraklı maydanoz (Türk maydanozu) ve yosun maydanozu diye üçe ayrılır. Bunlardan kıvırcık maydanoz ve Türk maydanozu ayrıca içerdikleri maddeler nedeni ile üç ırka ayrılır ve Apsol ırkı, Myristicin ırkı ve Allylterfamothoxybenzol ırkı olmak üzere maydanoz M.D: kültür bitkisi olarak yetiştirilmeye ve tıbbi maksat kullanılmaya başlanmıştır.

Botanik: Kıvırcık maydanoz ile Türk maydanozu sadece yaprak şekilleri ile farklıdır. Kıvırcık maydanozun yaprakları kıvrım kıvrım iken Türk maydanozu üç parçalı ve her parça ayrıca üç loplu olup kenarları dişlidir. Maydanoz iki yıllık bir bitki olup, birinci yıl sadece yaprakları ile kendini gösterir ve ikinci yıl çiçek açar. Gövde dikey yükselir ve oldukça sık çatallaşır ve dalların uç kısmında çiçek demetleri bulunur. Takriben 10-20 adet bir şemsiyeciği, 10-20 şemsiyecikse bir şemsiye meydana ge¬tirir. Çiçekleri oldukça taç yaprakları küre kalp veya oval şekilde beyaz renkli göbekte sarı döllenme tozlukları bulunur. Tohumları genellikle iki parçadan meydana gelir ve yumurta veya kalp şeklinde 2,5-3 mm uzun¬luğunda 2mm eninde grimsi esmer renkte ve üzerinde beyaz çizgiler bulunur.

Yetiştirilmesi: Evde veya balkonda, saksıda, bahçe veya tarlada Mart¬tan Hazirana kadar ekmek mümkündür. Mart ve Nisanda saksılara veya seralara ekilen tohumlar nisanda veya mayısta bahçe ve tarlalara ekilir.

Hasat zamanı: Maydanoz yaprakları mayıstan ekime kadar toplanarak istifade edilir veya kurutularak kaldırılır. Tohumları Ağustos ve eylül aylarında toplanarak kaldırılır. Kökleri ekim ve kasım aylarında sökülür, yıka-nır ve kurutulur.

Birleşimi: Maydanoz otu, tohumu ve köklerinin birleşimindeki maddeleri ayrı ayrı ele alcağız.
1) Maydanoz tohumunun birleşimindeki maddeleri şöyle sıralayabiliriz. 
a) Eter yağ türevleri: % 2,3-5,8 arasında olup ırkına göre (Fenilpropan türleri) farklı maddeler içerir. Kök (Yumru) maydanozların tohumlarında %1-3,6 oranında eter yağı bulunur. Apiol- ırkı; %60-80 oranında Apiol, Myristicin-ırkı; %55-75 oranında Myristicin, Allyltetrametoxybenzol-ırkı; %50-60 oranında Allyltetrametoxybenzol içerirler. Bunların haricinde bu üç ırkta; α-ve β- pinen limonen, α- ve β- Phlellandren ve myrcen içerir. Kıvırcık maydanozu genellikle myristicin ırkı hakimdir.
b) Flovonitler %0,6-1,9 oranında olup en önemlileri Apiin ve Luteolin-7-apiosylglikosit, izorhamnetin-3,7-diglikozit, apigenin-7-glikozit, ve chrysoeriol-7-apiosylglikozit
c) Kumarinler; Oxypeucedanin, bergapten, Psoralen, Izopimpinellin, Xanthotoxin ve Imperatorinden oluşur.
d) Sabit yağlar; %20 civarında olup bunu %60-80 ini Petroselin asit, %5-30 oleik asit, %2-15 Linol asit ve %5 Palmilinasitten oluşur.
2) Maydanoz otunun birleşimindeki maddeler;
a) Eter yağ türevleri %0,015-0,3 arasında olup ırkına (Feniltropan türleri) göre Apiol, Myristicin ve Elemicin %80-90 oranında bulunur ve ayrıca α- ve β- pinien α- ve β- phellandren ve myrcen içerir. Kıvırcık maydanozlarda genellikle myristicin ırkı hakimdir.
b) Flavonitler %2-7 arasında olup en önemlileri; Apiin (Apigenin-7-apiosylglikozit ve Chrysperiol-7- apiosylglikozit.
c) Kumarinler; Oxypeucedanin, Bergapten (=5- Methoxypsoralen) Pserolen, Imperatorin ve Izopimpinellin
d) Ayrıca vitaminler; C-Vitamini ve B3- vitamini (Nikotinamid) Potasyum minareli ve Korotinoitler içerir.
3) Maydanoz kökündeki maddeler şöyledir:
a) Uçucu yağ türevleri; %0,45-0,75 arasıda olup Kıvırcık maydanoz köklerinde Apiol %20-60, β-pinen %5-30 ve Terpinolen %5-40 ve Myristisin %5-20 iken kök maydanoz kökünde; β- pinen %20-40, β- Phellandren %5-15 ve Myristicin %5-15 oranındadır.
b) Flavonitler % 0,2-1,5 arasında olup Apiin ve Apigenin glikozit içerir.
c) Kumarinlerden; Oxypeucedanin, Bergapten, Imperatorin ve Izopimpinellin içerir.

Tesir şekli: İdrar artıcı, adet söktürücü, düzensin adeti düzenleyici, kramp çözücü, balgam söktürücü, iştah verici, hazmettirici ve cinsel arzuyu artırıcı özelliktedir.

Araştırmalar: Maydanoz ot tozu ve kuş konmaz ot tozundan elde edilen haplarla 120 hasta üzerinde 8 hafta süreyle tedavi denemesi yapılmıştır. Bu tedavi denemesi sonucunda şişmanlığı önleyici, hafif kalp zafiyetini önleyici, yüksek tansiyona karşı ve vücudun su toplamasına karşı kullanılmış ve etkili olmuştur. (Nhp.2.96.247)

Kullanılması: 
a) Araştırmalara göre Maydanoz ve Kuşkonmaz kök tozunda elde edilen hap şişmanlık, ödem, hafif kalp rahatsızlığı ve yüksek tansiyona karşı kullanılır.
b) Komisyon E’nin 02.03.1989 tarih ve 43 Nolu Monografi bildirisine göre maydanoz kökü idrar yoları hastalıklarını yıkamak ve böbrek kumlarına karşı yıkamak ve önlemek için kullanılır.
c) Halk arasında; Maydanozun ot, meyve (Tohum) ve kökleri ayrı ayrı kullanılır.

Açıklama: 
a) Tohumları ve tohumlarından elde edilen Eter yağı (Apiol) çok sert olması nedeni ile dikkatli kullanılması gerekir. Yarım kahve kaşığı Maydanoz tohumu sabah, öğle ve akşam birer çay bardağı içilir. Eter yağı ise genellikle haricen kullanılır. Maydanoz tohumu ve eter yağı hamile kadınlar için mahzurludur, çünkü rahmi harekete geçirerek çocuğun düşmesine neden olur. Maydanoz tohumlarından elde edilen eter yağı (Apiol) başta bit olursa bit olan yere eter yağı sürüldüğünde biti öldürür.
b) Maydanoz otu ve kökü başta idrar yolları yırtılması, böbrek ve mesa-ne taşları, idrar tutamama, adet söktürme, hazımsızlık ve cinsel ar-zuyu artırmak için kullanılır. Maydanoz otu ayrıca havale değişimine (Tren, vapur veya araba tutması gibi) karşı kullanılır.

Çay: İki kahve kaşığı ince kıyılmış, kurutulmuş maydanoz otu veya kö-künden demliğe konur ve üzerine 300-500 ml kaynar su ilave edilerek, 5,10 dakika demlemeye bırakıldıktan sonra süzülerek içilir.

Çay harmanları: 

Gökçek böbrek iltihaplanması çayı:
>20g Altın başak otu
>20g Kasık otu
>20g Ardıç kozalağı
>20g Huş yaprağı
>10g Maydanoz tohumu
>10g Atkuyruğu otu

Gökçek idrar yollarını yıkayıcı çay:
>20g Ardıç kozalağı
>20g Atkuyruğu otu
>20g Huş yaprağı
>20g Altın başak otu
>10g Isırgan kökü
>10g Maydanoz tohumu

Gökçek böbrek ve mesane taşları çayı: 
>20g Altın başak otu
>20g Hindiba otu ve kökü
>20g Kasık otu
>20g Kaz otu
>10g Maydanoz tohumu
>10g Isırgan kökü

Gökçek ödem çayı:
>20g Maydanoz otu
>20g Kuşkonmaz kökü
>20g Altın başak otu
>20g Atkuyruğu otu
>20g Isırgan otu ve kökü

Gökçek İdraryolları çayı:
>20g Maydanoz kökü
>20g Ardıç kozalağı
>20g Kayışkıran kökü
>20g Ak huş yaprağı
>10g Meyan kökü
>10g Civanperçemi otu

Gökçek mesane ve böbrek çayı;
>20 gr Akhuş yaprağı
>20 gr Ayrık kökü
>20 gr Altın başak otu
>20 gr Kayışkıran kökü
>20 gr Maydanoz kökü

Homeopatide: Maydanoz ot ve kökü bitki çiçek açmaya başladığı an toplanır ve kökleri yıkandıktan sonra ince ince kıyılarak toplam 100g bir şişeye konur ve üzerine %70’lik Alkol ilave edilir. Şişe güneş ışınlarında uzakta 4-6 hafta muhafaza edildikten sonra süzülerek homeopatide <<Petroselinum>> ismi ile anılan tentür elde edilir. Bu tentürden günde 3-4 defa 10-15 damla alınır. Yukarıdaki çay harmanlarıyla da aynı şekilde tentürler hazırlanabilir.

Hastalığın belitisi (Sendrom): 
1) Aniden ortaya çıkan kuvvetli ve çok idrar yapma zorunluluğu
2) İdrar yollarının ucunda kaşınma, yanma ve batma gibi hallerde
3) İdrar yaptıktan sonra bıçakla kesermiş gibi ağrı
4) Cinsel organların veya idrar yollarının su toplayarak şişmesi gibi hallerde maydanoz tentürü gerekir.

Yan tesirleri: Maydanoz ot kökünün bilinen bir yan tesiri yoktur, fakat maydanoz tohumu tarife uygun kullanılmalıdır. Fazla dozda maydanoz tohumu veya maydanoz tohum yağı (Apiol) zehirlenmelere neden olabilir. Apiol genellikle haricen kullanılır.