Nefesimiz neden daralır?

Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Ana Bilim Dalı Alerji ve İmmünolojik Hastalıklar Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Fuat Kalyoncu, nefes darlığıyla ilgili bilinmesi gerekenleri anlattı.

Solunum işi istemsiz olarak otomatik yapılan bir iştir ama istemli olarak kişi solunumunu bir dereceye kadar kontrol edebilir. Bu sayede denize dalan bir kişi nefesini belli sürelerde tutabilir veya şarkı söylerken belli manevraları yapabilir. Ancak ne olursa olsun, akciğerler içinde tutulan nefes, bir basınca kadar tutulabilir, sonra esasen akciğerlerin patlamamasını sağlamak amacıyla otomatik olarak yeni nefes alınır. Yani insan nefesini tutarak kendini öldüremez. İşte bu durum ilk tanımlayanlara izafeten, Herring-Breuer refleksi olarak bilinir. Ünlü yazar ve psikiyatrist Irwin Yalom, Nietzsche Ağladığında adlı meşhur romanında 19. yüzyıl Viyanası’nda, dönemin ünlü şahısları Dr. Josef Breuer, Nietzsche ve Sigmund Freud’u beraberce şiirsel bir dille anlatır.

Nefes darlığının tipleri ve dereceleri

Nefes darlığının en ağır dereceli olanı, istirahatte hissedilendir. Bazen sadece yatış durumunda ortaya çıkar, ayakta veya otururken olmaz, bazen de uykudan sık sık hava açlığı hissi ile uyandırabilir. Bir akciğerin alınması veya bir göğüs boşluğunun tamamen sıvı ile dolduğu durumlarda yatınca düzelen ama oturunca veya ayağa kalkınca olan nefesdarlığı görülebilir. Ayrıca sağa veya sola yatınca olan, nefes alırken veya verirken olan, sadece efor esnasında olan veya her şey normalken psikojenik olarak ortaya çıkan tipleri vardır.

Kussmaul solunumu: Özel bir solunum tipidir, alkol zehirlenmesi, böbrek yetmezliği (üremi), metabolik asidoz, akciğer damar tıkanıklıkları ve son evre kalp-akciğer hastalarında görülür.

Cheyne-Stokes solunumu: Solunum ritminin artıp azaldığı periodik bir solunum tipidir. Kafa içinde basınç artışı yapan kanama ve tümörlerde, böbrek yetmezliği (üremi), komada, bazen sağlıklı bebeklerde ve kalp yetmezliğinde görülür.
Biot solunumu: En düzensiz ritimli solunum denilebilir.

İşte en önemli sebepleri

– 1-2 saat içinde ve hırıltı ile olan nefes darlığında; astım ve sol kalp yetmezliği,
– Kanlı balgam ile olan nefes darlığında; akciğer damar tıkanıklıkları (emboli), darbeler, bazen zatürre,
– Saatler, günler içinde, ateşle ve balgam ile birlikte olan nefes darlığında; zatürre ve akut bronşit,
– Çok ani ve göğüs ağrısı ile beraber olan nefes darlığında; akciğerin patlaması (pnömotoraks), akciğer embolisi, yabancı cisim yutulması,
– Gece uykudan uyandıran nefes darlığında; reflü, panik atak,
– Derin nefes alıp verme ile olan nefes darlığında ise; zehirlenmeler (aspirin, alkol, etilen glikol gibi), böbrek yetmezliği veya diyabetin ketoasidoz tipi koması düşünülmelidir.