Pıtrak, Klette, Arctium Lappa

PITRAK

İki Yıllık | 0,5-1,8m | 7-9 Aylar | Ça,Ho,Na,Ar | Kökü, Yağı

Pıtrak, Klette, Arctium Lappa L.
Dul Avrat otu Syn: Arctium majus
Ulu avrat otu Arctium vulgare
Şifalı Dul avrat otu Arctium major
Lappa major

Familyası; Bileşikgillerden, Korbbütengewâchse, Asteracea

Drugları; Pıtrak kökü: Bardanae radix
Pıtrak otunun genellikle kökleri çay, tentür, natürel ilaç, ekstre ve eterik yağ yapımında kullanılır.

Giriş; Pıtrağın oldukça çok türü mevcuttur, bizi bunlardan sadece üç tü¬rü ilgilendirmektedir. Bunlar: a) Şifalı Dulavrat ot; Arvtium lappa, küçük dulavrat otu; A. Minus ve tüylü dulavrat otunu sayabiliriz. Kozalak şek¬lin-deki meyvelerinin etrafındaki kanca şeklindeki dikensi kupa yapraklarının hayvan ve insanlara takılması nedeni ile pıtrak denir. Tarihte ilk defa M.Ö Çinliler tarafından kullanıldığı ve onu diğer ülkelerin takip ettiğidir. Vatanının Avrupa ve Asya’nın ılıman bölgelerinin olduğu ve bura¬dan Amerika’ya taşındığı bilinmektedir.

Botanik; Pıtrak otu 50-180cm boyunda dikine yükselen oldukça sık çat-laşan gövdenin içi dolu dışı kırmızımsı kahve renkli iki yıllık bir bitkidir. Yaprakları yumurta veya kalıp şeklinde olup alt yaprakları oldukça büyük olup 30-50cm büyüklüğünde olabilir ve yukarıya doğru oldukça küçülür. Yaprakların üst yüzeyi açık yeşil, alt yüzeyi tüylü ve kenarları dalgalıdır. Çiçekleri dalların uç kısmına kümelenmiş olup salkım gibi bir aradadır. Her bir çiçek takriben 3-4cm çapında olup ortadaki taç yaprakları boru şeklinde olup kırmızımsı renkte ve kozalak şeklindeki çiçeğin etrafına dizilmiş olan diken gibi kuruduğunda uçları kanca gibi geri dönen kupa yapraklara sahiptir. Kökleri 40cm boyunda 3-5cm çapında oldukça çok yan köklere sahip olup dışı grimsi kahve renkli içi sarımsı beyaz veya beyaz renktedir.

Yetiştirilmesi; Tohumları Mart’ta Kasa, Yastık veya seralara ekilir ve fideleri Nisan-mayıs aylarında bahçe ve tarlalara ekilir.

Hasat Zamanı; iki yıllık olan bitkinin kökleri nisan-mayıs veya eylül-ekim aylarında sökülerek çıkarılır ve güneşli gölgelik havalı bir yerde kurutulur. Pıtrak kökü hemen küflenebilir, bu nedenle dikkat etmek gere¬kir. Kökler kurutulurken sıcaklığın 40˚yi geçmemesi gerekir aksi halde birleşimindeki eterik yağı kaybeder.

Birleşimindeki; Birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz.
a) Polisakkarit türevi; Inulin takriben %20-40 arasında olabilir. (Andız ve Yer elmasına bak)
b) Poliasetilen türevleri: Tridecadien-(1,11)-tetrain-(3,5,7,9,), Tridecen-pentain, Trideca-trien-triin. (Mavi çiçeğe bak) 
c) Kükürtlü Polisakkarit türevleri: Arctinon, Arctinol, Arctinal ve Aretasit.
d) Acı madde Guaianolittürevleri; Dehydrocostus ve 11,13-Dihydrocostuslacton içerir. 
e) Karbonikasitlerden; Kaffeeasit (kahve asidi), Chlorogenasit, Izochlorogenasit, Butrik asit, Asetik asit, Propinoasit ve Izovalerinasit.
f) Sabit yağlardan; Oleik-, Limol-, Linolen-, Stearin-, Palmitin-, Capron- ve Oenanthasit içerir.
g) Ayrıca %0,05-0,19 oranında Uçucu yağ türevleri (Eterik ayağlar) %0,05-0,18 oranında olup en önemlileri; Fenilasetalaldehid, Benzalaldehit, 2-Alkil (C3-C5)- 3 Metoksipirazin ve 2-metoksi-3-metilpirazin içerir.
h) Ayrıca Tanin, Reçine %15 Proteinler, %30-50Karbonhidratlar ve az miktarda Vitaminler ve de Mineraller içerir.

Araştırmalar;
1) Almanya’da 1967 ve Japonya’da 1986 yıllarında yapılan Klinik araştırmalarında Pıtrak kökündeki Polinlerin (Poliastiyler ve Kükürtlü Poliasetilenler) antibiotik özelliğe sahip oldukları (taze olma şartı ile) tespit edilmiştir. 
2) Dr. W. Bohn (1927) Pıtrak kökünün kan temizleyici olarak ve Deri hastalıklarında; cerahatlı, kabarcıklı yaralara karşı kullanılmış ve olumlu netice elde edilmiştir. (LBH. 2. 931)
3) LECONTE ve BURNIER (1927) çıban, kanlı çıban ve yanıklardan sonraki şişliklere karşı Pıtrak kökü ekstresi pansuman yaparak ve de çayını içerek hastalarını iyileştirmiştir. (LBH.2.931)

Tesir Şekli; Kanı temizleyici, yaraları iyileştirici, antibiotik (mikropları öldürücü), antimikozit (mantaraları yok edici), idrar söktürücü, terletici, hazmettirici, hafif müshil yapıcı, tonik, saçları kuvvetlendirici ve urları yok edicidir.

Kullanılması;
a) Komisyon E’nin 22nolu 01.02.1990 tarihli monografi bildirisine göre pıtrak kökü başta; mide bağırsak rahatsızlıkları, gut, romatizma, sedef ve deri hastalıklarına karşı ve de kan temizleyici olarak kul-lanılabileceği beyan edilmiştir. Aroma tedavide pıtrak yaprağı saç ba-kımı, kafa kaşıntısı, ruhya, Ekzem ve Immun zafiyetine karşı kulla-nılır.
b) Halk arasında; Romatizma, Gut, Ekzema, Sivilce, Akne iyileşmeyen yaralar, çıbanlar, saç dökülmesi ve kepeklenmesi, böbrek taşları, ka-raciğer ve safra rahatsızlıklarına karşı ve de kan temizleyici olarak kullanılır. Pıtrak kökü ekstresi ve zeytinyağı karışımı veya Pıtrak kökü ve zeytinyağı ile hazırlanan yağla saç dipleri ovalanır.

Çay; Kurutulmuş ve ince kıyılmış Pıtrak kökünden 2 kahve kaşığı dem¬liğe konur ve üzerine 300-500ml kaynar su ilave edilir, 5-10dakika demlemeye bırakıldıktan sonra süzülerek içilir. İkinci ve daha etkili metot ise mazerasyondur buda pıtrak kökünden 2 kahve kaşığı akşamdan demliğe konur üzerine 300-500ml soğuk su ilave edilir. 5-10saat sonra kayna-tıldık¬tan sonra süzülerek içilir.

Çay Harmanları;

Gökçek Açık yara çayı;
>30gr Beşparmak kökü
>20gr Papatya çiçeği
>20gr Pıtrak kökü
>20gr Meşe kabuğu
>10gr Karakafes kökü 

Gökçek İltihaplı yara çay;
>30gr Sinirli ot
>20gr Papatya çiçeği
>20gr Adaçayı yaprağı
>10gr Meşe kabuğu
>10gr Pıtrak kökü
>10gr Labada kökü

Gökçek Ripperger Kan temizleyici çay;
>30gr Saparna kökü
>30gr Pıtrak kökü
>10gr Meyan kökü
>10gr Z. Yasemin sapı
>10gr Guayak odunu
>10gr Sasafras kökü

Gökçek kan temizleyici çay;
>20gr Isırganotu
>20gr Guayak odunu
>20gr Ardıç kozalağı
>10gr Santal odunu
>10gr Meyan kökü
>10gr Saparna kökü
>10gr Pıtrak kökü

Diskrazi: Vücut sıvısının yapısal bozukluğu. Saç Çayı (saç bakımı için) Bu çaydan 1 yemek kaşığı aynı çay gibi hazırlandıktan sonra süzülerek soğumaya bırakılır ve de süzülerek demi ile saç dipleri ovalanır;
>20gr biberiye yaprağı
>20gr Atkuyruğu otu
>20gr ısırgan ot ve kökü
>10gr pıtrak kökü
>10gr Eğri kökü
>10gr Lavanta çiçeği
>10gr çantiyan kökü

Ar; Taze pıtrak kökleri su buharı ile damıtılarak (destilasyon) Eterik yağı elde edilir. Pıtrak eterik yağı genellikle saç bakımında kullanılır.

Ekstresi; Pıtrak kökü Etanol ile Ekstraksiyonu yapılarak Ekstresi elde edilir ve bu ekstrede aynı eterik yağı gibi kullanılır. 

Yağı; Pıtrak kökü ince ince doğranarak bir şişeye konur ve üzerini örte-cek şekilde zeytinyağı veya tatlı badem yağı ile doldurulur ve güneş gören bir yerde 4-6hafta bekletildikten sonra pıtrak yağı elde edilir. Bu yağda saç diplerini ovalamak için Masaj yapmak ve yaralara sürmek için yani saç bakımı için kullanılır. 

Homeopatide; Pıtrak köklerinden 100gram söküldükten sonra yıkanır ince ince doğrandıktan sonra bir şişeye doldurulur ve üzerine 500ml %50-70lik Alkol doldurulur. Güneş ışnlarından uzakta 4-6hafta bekletil¬dikten sonra süzülerek homeopatide Lappa major adı ile anılan tentür elde edilir ve bu tentürü den günde 3-4defa 10-15damla alınır.

Hastalığın belirtisi (Sendrom);
1) Ekzema grimsi kabuklu ise.
2) Lenf bezleri şişmiş ise.
3) Çocuklarda görülen ruyhaya (süt içen çocukların başında peydah olan beyazımsı gri kabuklu ekzema) karşı.
4) Eklem ağrıları şayet aşağıya doğru çekiliyormuş gibi ise.
5) Rahim sarkması ve idrar sütlü gibi ise.
6) Koltuk altı pis kokuyorsa pıtrak tentürü kullanılır. 

Yan Tesirleri; Bilinen bir yan tesiri yoktur, bazen çok nadiren kişilerde alerjiye sebep olabilir.