Rezene, Fenchel, Foeniculum valgare

REZENE

İki Yıllık | 1-2m | 6-10 Aylar | Ça,Na,Ar | Tohumu ve Eteryağı

Rezene, Fenchel, Foeniculum valgare 
Arapsaçı 
Mayana
Raziyame 
Irziyan 

Familyası: Maydanozgillerden, Doldengewachse, Apiaceae 

Drugları: Rezene tohumu: Foeniculi fructus 
Rezene eterik yağı: Foeniculi aetheroleum
Rezene Kökü: Foeniculi radix 
Rezene tohumu Çay, Eterik yağı (yağı) ilaç ve kökleri sebze yemeği yapmak için kullanır.

Giriş: Vatanı Akdeniz ülkeleri olan Rezene buradan dünyanın diğer ılı¬man ülkelerine yayılmıştır. Günümüzde oldukça çok çeşidi olan Rezegilleri 4 önemli gruba ayırabiliriz
1) Eşek, At veya Yabani Rezene; F. Vulgare ssp piperitum 
2) Yumru rezenesi; F. Vulgare var. Azoricum
3) Tatlı Rezene: F. Vulgare var. Dulce (MILLER) THELLLUNG
4) Acı Rezene: F. Vulgare ssp amarum (MILLER) THELLLUNG ü sayabiliriz. 
Bunlardan son üç türe Bahçe rezenesi de denir. Tatlı Rezene genellikle Çay yapımında, Acı rezene Natürel ilaç yapımında ve Yumru Rezenesinin köklerinden ise Sebze Yemekleri ve Salatası yapılır.

Botanik: Bitki genellikle iki yıllık, yabani türü çok yıllık olabilir ve nadi¬ren bazı kültür türleri bir yıllıktır. Gövde dikine yükselir, oldukça sık çatallaşır, yuvarlak, tüysüz yeşilimsi mavi veya açık mavimsi renkte, ana gövde genellikle Parmak kalınlığında ve bitki 1- 2 m boyunda olabilir. Yaprakları 4 -5 defa yan yapraklara ayrılır, yaprakları ince ipliğimsi yeşi¬limsi mavi renkli, alt yaprakların sap kısmı oluk şeklinde olup kısmen dalı kavranmıştır ve ortadaki yapraklarla üsteki yaprakları sapsız olup otur-muş vaziyettedir. Çiçekleri altın sarısı renkte oldukça küçük 10 – 20 çi¬çek bir şemsiye demetini oluşturur ve şemsiyecikte şemsiye demet¬lerinin sapları farklı uzunlukta olabilir. 
Meyveleri iki eşit parçadan oluşur ve bazen bitişik bazen tek olup, 4 – 11 mm uzunluğunda 2–3 mm eninde ortasına doğru geniş uçlara doğru sivrice, üzerinde baştanbaşa uzanan tepecikler ve derecikler mevcut olup esmerimsi sarı veya esmer renktedir.
Kökleri iğ (Yumru Rezenesinin kökleri Yumruk şeklinde ana kök ve saçak şeklinde yan köklerden oluşur) şeklinde olup aroma kokulu ve takriben parmak kalınlığında uzunca ve yan kökleri vardır.

Yetiştirilmesi: Türkiye’nin Kuzeydoğu Anadolu Bölgesinde yabani ola¬rak yetişen bitki, Türkiye’nin hemen her yöresinde yetiştirmek mümkündür. Türkiye’de yetişen Tatlı Rezene de ayrıca dünyanın en kaliteli tür¬lerinden biridir.

Hasat Zamanı: Olgunlaşan Şemsiye demetleri kesilerek toplanır ve bu her hafta sezon sonuna kadar devam eder. Çünkü bir taraftan meyveleri olgunlaşırken diğer yandan çiçek açar.

Birleşimi: Rezene meyvesinin (tohumunun) birleşimindeki maddeler oldukça farklıdır ve Tatlı Rezene ile Acı Rezenenin birleşimindeki maddeler ayrı ayrı şöyledir.
1) Acı Rezene takriben % 3 – 8,5 oranında Eterik yağ içerir ve bunun % 50 – 75 trans – Anethol, % 12 – 30 Fenchon, % 1,5 – 2,5 limonen, % 2–5 α- Pinen, % 2–5 Etragel (Metilchavicol) içerir.
2) Tatlı Rezene takriben %0,8 – 3 oranında Eterik yağı içerir ve bunun %80 – 95 trans – Anethol ( trans-anetol), %1 -10 Fenchel, % 4 -6 Limonen, %0,5 – 1 α-Pinen ve % 3 – 10 Estragel içerir. 
3) Tatlı Türk Rezenesi % 1 – 4 arasında Eterik yağ içerir ve bununda % 85 – 90 trans – Anathol, % 1-2 Fenchon, % 3-5 Limonen, % 0,3 – 0,5 α-Pinen ve % 3-4 Etragel içerir. Bunlar arasında en kalitelisi Tatlı Türk Rezenesidir.
b) Organik asitler: Malikasit, Bezoeasit, p–Kumarinasit, Fumarasit, Tartarikasit, Sinamikasit.
c) Kumarinler: Osthenol, Seoparin, Seopohetin, Umbelliferon, Bergspten, Columbiannetin, Imperatorin ve Psoralen
d) Flavonitler: Kaempferol, Quercetin, Kaempferal – 3-O– arabinosit, Kâmpferol -3-O- glukuronit, Quercetin – 3 -O– arabinosit, Quercetin – 3 -O– glukuronit ve Rutin.

Araştırmalar: Günümüze kadar fareler, tavşanlar, köpekler ve kobaylar üzerinde rezene yağı ile deneyler yapılmıştır. Fakat henüz insanlar üzerinde her hangi bir araştırma yapılmamıştır. Hayvanlar üzerinde yapılan bu deneylerin sonunda mikropları öldürücü, kasları güçlendirici, karaciğeri kuvvetlendirici, bronşları etkileyerek balgam etkileri görülmüştür. 

Kendi tecrübem: Ş. D. İsimli bir tanıdık küçükken bostanda gözüne bıçak batar. Sakatlanan gözün yerine takma göz takılır, takma gözden diğerine iltihap geçmemesi için 7 yıl kortizon almak zorunda kalır. Fakat gözleri kötüleşir. Ben ona rezene çayı ile göz banyosu yapmasını tavsiye ettim. Ş. D. Rezene demi ile göz banyosu yaptıktan sonra iltihaplı gözü tamamen iyileşmiştir. (1986) 

Tesir şekli: Balgam söktürücü, öksürük kesici, sindirimi kolaylaştırıcı, şişkinlik ve kramp giderici, süt artırıcı, adet düzenleyici, antibakteriel, terletici ve karaciğeri güçlendiricidir.

Kulanılması; 
a) Komisyon E’nin 19.04.1991 tarih ve 74 nolumonografi bildirisine göre: Başta sindirim rahatsızlıklarından; Hafif kramplı mide ve bağırsak rahatsızlıkları, tıkanma ve şişkinlik ve de nefes yolları üşütmesine karşı kullanılır.
b) Aromaterapide: Rezene yağı başta şişkinlik, tıkanma, bronşit, boğ-maca, balgam, üşütme, hazımsızlık, ve kokuşmaya karşı kullanılır. 
c) Halk arasında: Şişkinlik, sindirim zafiyeti, mide zafiyeti, öksürük, bronşit, astım, balgam, boğmaca, göz şişmesi, göz kapaklarının şiş-mesi, grip, üşütme, uyuyamama, dalak ve karaciğer zafiyetine karşı kullanılır. Ayrıca emzikli kadınların süt yetersizliği varsa sütlerini artı¬rır ve de adet problemleri olanların adet halini iyileştirir.

Çay: Bir kahve kaşığı Rezene tohumu(hafif ezilirse daha etkili olur) Dem-liğe konur ve üzerine 300 – 400 ml Kaynar su ilave edilerek 5 -10 dakika demlemeye bırakıldıktan sonra süzülerek içilir.

Göz Banyosu: Çay demi soğuduktan sonra bir miktar süzüldükten sonra göz kadehine doldurulur ve bununla Göz banyosu yapılır.

Çay Harmanları: 

Gökçek Öksürük ve Bronşit Çayı
>20 g Sinirli ot
>20 g Kekik otu
>20 g Rezene tohumu
>20 g Çuha kökü
>10 g Ebe gömeci Çiçeği 
>10 g Meyan kökü 

Gökçek Böbrek ve Mesane Çayı (Hafif İdrar yolları enfeksiyonunda)
>20 g Huş yaprağı
>20 g Atkuyruğu otu
>20 g Altınbaşakotu
>20 g Ayıüzümü yaprağı 
>10 g Ortosifon yaprağı
>10 g Ayrıkkökü 

Gökçek İştahsızlıK çayı (hazım rahatsızlıkları, tıkanma, şişkinlik ve iştahsızlığa karşı);
>30 gr Rezene tohumu
>30 gr Melek otu kökü
>20 gr Çentiyan kökü
>20 gr Kimyon tohumu

Gökçek Öksürük ve Bronşit Çayı (Kramplı öksürük karşı) 
>20 g Kekikotu
>20 g Rezene tohumu
>20 g Anason tohumu
>20 g Öksürük ot yaprağı
>20 g Calba Çiçeği 

Gökçek Mide-Bağırsak çayı (şişkinlik ve hazımsızlık);
>40 gr Kişniş tohumu
>30 gr Rezene tohumu
>20 gr Kimyon tohumu
>10 gr Oğul otu 

Gökçek Mide ve Bağırsak çayı (şişkinlik, tıkanma ve sinirsel mide ağrısına)
>30 gr Anason tohumu
>30 gr Kimyon tohumu
>30 gr Rezene tohumu
>10 gr Tarçın kabuğu

Gökçek Teskin Edici Çay ( Sinirsel Heyecanlanma ve Uyuma rahatsızlıklarına)
>30 g Şerbetçi ot kozalağı
>20 g Oğulotu yaprağı
>20 g Lavanta Çiçeği
>10 g Rezene tohumu
>10 g Kılıçotu

Gökçek Mide ve Bağırsak çayı (tıkanma, şişkinlik, hafif mide ve bağırsak rahatsızlıkları ve sinirsel mide rahatsızlıkları);
>30 gr Rezene tohumu
>30 gr Kimyon tohumu
>30 gr Melek otu kökü
>10 gr Tarçın kabuğu

Gökçek Mide ve Bağırsak çayı (şişkinlik,tıkanma ve sinirsel mide ağrısı)
>30 gr Anason tohumu
>30 gr Rezene tohumu
>15 gr Kişniş tohumu
>15 gr Kimyon tohumu
>10 gr Ebe gömeci çiçeği

Gökçek Çocuklardaki Şişkinlik Çayı 
>30 g Oğulotu yaprağı
>30 g Rezene tohumu
>30 g Kimyon tohumu
>10 g Kakule

Gökçek Öksürük Çayı 
>20 g Ebe gömeci Çiçeği 
>20 g Sığırkuyruğu Çiçeği
>20 g Sinirli ot
>20 g Anason tohumu
>20 g Rezene tohumu

Aromaterapide: Rezene tohumu hafif ezildikten sonra su buharı ile da-mıtılarak (destilasyonu) Eterik yağı elde edilir. Bu eterik yağdan günde 3-4 defa 2-3 damla bir parça ekmek bir kesmeşekere damlatılarak veya direk olarak çorba ve yemeklere damlatılır.

Ekstresi: Rezene hafif ezildikten sonra Etanol ve su karışımı Ekstrak-siyonu yapılır ve Ekstresi elde edilir.

Yan tesirleri: Emzikli ve küçük çocuklar uzun süre Rezeneli Çay içer¬lerse Süt dişleri önce siyahlaşır sonra çürür. Benim ilk iki çocuğun dişleri bu nedenle çürüdü ve tam 9 Çocuk doktoru değiştirmek zorunda kaldım ve 9. Doktor Rezeneden olduğunu söyledi.