Sater, Bohenkraut, Satureja hortensis

SATER

Bir Yıllık | 0,2-0,4m | 7-9 Aylar | Ça,Ar,Ba | Otu

Sater, Bohenkraut, Satureja hortensis
Zater
Geyikotu
Çibriska

Familyası: Ballıbabagillerden, Lippenblütengewaechse, Lamiaceae

Drugları: Sater otu; Saturejae herba
Sater yağı; Saturejae aetheroleum
Saterin kökleri hariç tamamı çay, baharat ve eterik yağ (yağ, esans) elde etmek için kullanılır. 

Giriş: Saterin 25 türü mevcuttur ve bizi en çok ilgilendiren Yaz (bir yıllık) sateri: s. hortensis ve Kış (çok yıllık veya dağ) sateri: s. montana türevleridir. Bunlardan Yaz sateri bir yıllık ve Kış sateri ise çok yıllık olup bazı farklılıkları vardır. Bu iki türün haricinde Türkiye’de yetişen Trabzon kekiği olarak da bilinen s. spicigera, Ege sateri: s. thymbra, ve Yabani sater: s. cuneifolia’yı sayabiliriz. Türkiye’nin birçok yöresinde sater, güveotu ve kekik karıştırılmaktadır ve bazen kekik diye sater türleri sa¬tıl-maktadır. Vatanı doğu Akdeniz ve güney Karadeniz havzası olan sater buradan dünyanın diğer ülkelerine yayılmıştır.

Botanik: Yaz Sateri 20-40cm boyunda çatallaşan gövdesi yeşil veya kır-mızımsı yeşil renkte üzeri çok narin tüylerle örtülü ve çok küçük gö-zeneklere sahiptir. Yaprakları karşılıklı, mızrak şeklinde, kenarları bütün uçlara doğru sivrice, yeşil renkli ve kenarları hafif kalkıkçadır. Çiçekleri iki dudaklı, üst dudak iki loplu miğfer gibi, alt dudak üç loplu, geri kısmı çan şeklinde, ortasından 4-6adet döllenme tozluğu çıkar ve çiçekler yap-rakların sap dibinden çıkar. 

Yetiştirilmesi: Mart’ta sera, yastık veya camlıklara tohumları ekilir ve fideleri Nisanda bahçe ve tarlalara ekilir. İklim olarak Türkiye’nin hemen her bölgesinde yetiştirilebilir. 

Hasat zamanı: Sater Haziran’dan- Eylül’e kadar toplanarak gölgelikte kurutulur ve özel kaplarda muhafaza edilir. Malesef şifalı bitkiler toplama, kurutma, paketleme ve depolama işlemleri sırasında çok yanlışlar yapılmaktadır. Bitkinin şifalı kısmı yaprak veya çiçekleri ise asla Güneş altında kurutulmaz ve mutlaka gölgede kurutulmalıdır. Ayrıca örneğin bitki 5 günde kurudu ise, 2 gün daha kurumada bırakmak mahzurludur, çünkü birleşimindeki eterik yağları kaybettiğinden kalitesi düşer. Sadece bitki kökleri Güneş’te kurutulur ve kurur kurumaz hemen paketlenip depolanması gerekir. Şifalı bitkilerin Aktarlar’da açıkta satılması kalitesini kısa sürede düşürür ve etkisini oldukca azaltır.

Birleşimi: Birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Eterik yağ türevleri %0,3-2 arasında olup en önemlileri; Carvacrol %30, Cymol (Simol) %20, Cymen (Simen), Caryophyllen, Cadinen, Phenol (Fenol), Borneol, Linalool, Menton, Thymol ve Dipenten içerir.
b) Ayrıca Tanin, Acı maddeler, Sitosterin, Urolikasit 

Tesir şekli: Antibiyotik, iltihapları önleyici, mantarları önleyici (Antimikozit), krampları önleyici ve cinsel gücü artırıcı özelliklere sahiptir.

Kullanılması: 
a) Üniversite kliniklerinde tedavi denemeleri ve araştırmalar yapılma-mıştır. Bu nedenle bugünkü bilgilere göre 2. sınıf bir şifalı bitkidir. Sater yerine daha etkili olan başka bitkiler kullanılmalıdır. Örneğin sindirim rahatsızlıklarına karşı Harpago, Çörek, Centiyan, Çörek, Papaya prepa¬ratları veya Gökçek İksiri daha etkilidir.
b) Aroma tedavisinde: Sater esansı (eter yağı) bağırsak enfeksiyonu, bağırsak kurtları ve solucanları, bronşit, astım, kulak çınlaması, halsizlik ve erkeklerdeki iktidarsızlığa karşı kullanılır. 
c) Halk arasında sindirim rahatsızlıklarından; şişkinlik, ishal ve krampları önleyici, mide ve bağırsakları kuvvetlendirici özeliklerinin yanında cinsel gücü artırıcı, bronşit ve öksürüğü önleyici olduğu iddia edil¬mek¬tedir.

Çay: İki tatlı kaşığı sater otu demliğe konur ve üzerine 300-500ml kay¬nar su ilave ederek 5-10dakika demlemeye bıraktıktan sonra süzülerek içilir. 

Baharat: Özelikle kızartmalar, etli yemekler, patates haşlamaları, fasulyeli yemekler ve çorbalara aroma ve lezzet vermesi için kullanılır.

Aroma tedavide: Sater otu su buharı ile damıtılarak eterik yağı (esansı, uçucu yağı) elde edilir. Eterik yağa kısaca sater yağı da denir. Sater yağından 2-3damla bir parça ekmeğe veya bir tane kese şekere damlatılarak alınır. Sater yağından 1ml 10ml zeytin yağı ile karıştırılır ve bundan 1-2damla ağrıyan kulağa damlatılırsa kulak ağrısına karşı iyi gelir. 

Yan tesirleri: Bilinen bir yan tesiri yoktur, fakat sater yağının sert olması nedeni oldukça çok dikkat etmek gerekir.