Sedir, Zeder, Cedrus libani

SEDİR

Türk Sediri ve Atlas Sediri

Ağaç | 15-40m | 5-8 Aylar | Odunu, Eter Yağı

Sedir, Zeder, Cedrus libani
Katran Ağacı
Sarıkatran Ağacı
Toros Sediri
Türk Sediri
Esmer Sedir

Familyası: İğneyapraklılardan, Kieferngewaechse, Pinaceae

Drugları: Sedir odunu; Cedri lignum
Sedir Eter yağı; Cedri aetheroleum
Sedir Yaprağı; Cedri folium
Sedirodunu ve dalları talaş haline getitirldikten sonra subuharı ile da-mıtılarak (destilasyonu yapılarak) eteryağı elde edilir. Yaprak ve koza-laklarının çayı içilir.

Giriş: Sedirgiller iğneyapraklıların bir alt grubu olup bilinen 4 önemli alt türü mevcuttur. Bunlar Türk Sediri (Lübnan Sediri): cedrus libani, Atlanta Sediri: Cedrus atlantica, Himalaya Sediri: cedrus deodora ve Kıbrıs Sediri: cedrus previfoliayı sayabiliriz. Bu Sedirlerden genellikleToros ve Atlanta Sedirinin eter yağları daha yaygın olarak kullanılır. Atlas Sediri Fas, Tunus, Cezayir ve Fransa’da daha yaygın olarak yetiştirilirken,Toros Sediri Türkiye’nin Toros dağları, Beydağı, Sultandağı, Çukurova, Hatay ve Mersin civarında daha yaygın olarak bulunmaktadır. Eskiden Osmanlılar tarafından sarıkatran ağacı diye de anılan Toros sedirinden sarı katran elde edilir ve tonlarca Avrupa’ya satılırdı. Zamanla Atlanta Sedirinin odunundan da eterik yağ elde edilerek Aroma tedavisinde ve koz¬metikte kullanılmaya başlandı. Günümüzde Toros Sedirinin daha üstün nitelikte olduğunun anlaşılması ile birlikte yeniden büyük önem kazan¬maya başladı. İğneyapraklıların bir alt türevi olan çamgilleri ayrıca ince¬lememizin sebebi drugunun (kullanılan kısmı) ve kullanılış alanlarının farklı olması nedeni iledir.

Botanik: Toros Seirinin boyu 40 metreyi bulabilir, gövde yuvarlak esmer veya kırmızımsı kahverenkli üzeri noktalı dalları aşağı doğru sarkık bu nedenle geriden şadırvan görünümündedir. Yaprakları iğne şeklinde 20-40 tanesi topluca bir arada, kozalakları silindirimsi yumurta şeklindedir. Toros Sedirine haşereler yaklaşmadığından bu ağaç 2500 yaşına vara-bilmektedir. Bugün Lübnan’da korunmaya alınmış 2000 yaşında 400 sedir ağacı bulunmaktadır. Atlas sedirinin gövdesi grimsi, yaprakları grimsi veya mavimsi yeşil renkte olup ağaç dikine yükselir ve dalları yukarı doğrudur. 

Yetiştirilmesi: Vatanı Türkiyenin Akdeniz bölgesi olan sedir tabiiki çok rahat yetişir ve herhangi bir özene gerek yoktur. Aslında güzel kokusu yaprak ve kozalaklarının birçok hastalığa karşı çayının içilmesi nedeniyle önemli bir bitkidir. Almanya gibi soğuk bir ülkede yetişebilen sedirin Türkiye’nin hemen her yöresinde rahatlıkla yetişmesi gerekir. 

Hasat zamanı: GenellikleMayıs’tan Kasım’a kadar sedir odunu ve dalları ince kıyılarak talaşı veya tozu elde edildikten sonra su buharı ile damıtılır (destilasyonu yapılır) ve eter yağı elde edilir. Eskiden sarı kantaron elde etmek için özel fırınlar yapılmış ve buralarda yakılan sedir odunundan sarı kantaron elde edilmiştir. 

Birleşimi: 
1) Tarsus sedirinin birleşimindeki en önemli maddeler; Eter yağı türevleri (Uçucu yağlar=esanslar) %4-10 arasında olup en nönemlileri Cedren %50-80, Cedrol, Cedranol, Cedrylacetat, Pseudocedrol, Cuparen, Thujopsen, Widorol, Borneol
2) Atlanta sedirinin birleşimindeki eter yağında; α-Atlanton, γ-Atlanton, D-Cadinen, Thujon ve Cedrol içerir.

Tesir şekli: Teskin edici, sinirleri rahatlatıcı, balgam söktürücü, iltihap¬la¬rı önleyici, antiseptik (mikropları öldürücü), tonik (vücudu kuvvetlendirici), canlılık verici, deriyi tahriş edici, böcekleri, haşereleri kaçırıcı ve öldürücü özelliklere sahiptir.

Kullanılması: 
1) Üniversite kliniklerinde tedavi denemeleri ve araştırmalar yapılma-mıştır. Bu nedenle bugünkü bilgilere göre 2. sınıf bir şifalı bitkidir. Sedir yerine daha etkili olan başka bitkiler kullanılmalıdır. Örneğin öksürüğe karşı A. Itır, Limon, ZYE, Sinirli ot, Güneş gülü preparatları veya Gökçek İksiri daha etkilidir. 
2) Aroma tedavisinde başta; sinirlilik, korku, nevralji, öksürük, bronşit, akne, sivilce, idrar yollarının iltihaplanması ve derinin kaşınmasına karşı kullanılır. 
3) Halk arasında yaprak ve kozalaklarının çayı içilirse ağız içindeki ilti-hapları, yaraları, dişetindeki iltihaplar ve yaraları önler, öksürük, bronşit, sinirlilik, uyuyamama ve idrar yolları iltihaplanmalarını iyileş¬tirir. Katran ise ev hayvanlarına musallat olan ve deri hastalıkları yapan parazitlere karşı kullanılandır. 

Çay: Bir tatlı kaşığı sedir yaprağı demliğe konur ve üzerine 300–500 ml kaynar su ilave ettikten sonra 5–10 dakika demlemeye bırakılır ve sonra süzülerek içilir. 

Aromaterapide: Su buharı destilasyonu (damıtması) ile elde edilen eter yağından 2–3 damla bir kesme şekere, bir parça ekmek veya bir kahve kaşığı balla alınır. Oda, Büro veya bulunduğunuz mekânın havasını de¬ğiş-tir¬mek için 8–10 damla aroma lambası, aroma konisi veya bir bardak suya damlatılır. Şayet nefes yolları rahatsızlıklarına karşı kullanılacaksa 2–3 damla şekerle veya ekmekle alınır veya 8–10 damla ile enhalasyonu yapılır. İksirlerde aynı sade eter yağı gibi kullanılır. 

H.Ş: Peygamberimiz (s.a.v) Sedir ağacını kesene Allah (c.c) lanet etsin buyurmuşlardır. Ayrıca Müslüman olmak isteyenlere sedir yaprak tozu ile banyo yapmalarını tavsiye etmiştir. Yine Peygamber Efendimiz cünüplükten kurtulmak, temizlenmek için ve cenazeleri yıkamak için sedir yaprak tozunu veya sedir yağı ile yıkanmasını tavsiye etmiştir. Günümüzde şayet sedir yağı bulunamazsa sadir yağı kullanılır.

Yan tesirleri: Tarife uyulursa yan tesiri yoktur, fakat uyulmazsa eterik yağının sert olması nedeniyle sağlığa zarar verir.