Senaga, Senaga, Polygala senega

SENEGA

Çok Yıllık | 0,2-0,4m | 5-8 Aylar | Ça,Ho,Na | Kökü

Senega Senega Polygala senega
Çıngırak Yılan kökü
Amerika Senega otu
Amerika Sütotu
Tıbbi Sütotu
Şifalı Sütotu

Familyası: Sütotugillerden, Kreuzblumengewaechse, Polygalaceae

Drugları: Senega kökü; Senagae radix
Senaga otunun sadece kökü çay, tentür ve natürel ilaç yapımında kul-lanıdır. 

Giriş: Kuzey Amerika Kızılderilileri tarafından yılan sokmasına karşı kul-lanınmış ve bu nedenle bu nedenle çıngırak yılan kökü diye anılmıştır. Polygala ise sütlü anlamına gelir ve bu nedenle de sütotu diye de anılır. Dünyada oldukça çok sütotu türü mevcuttur, fakat bunlardan en önem¬lisi Kuzey Amerika da yetişen şifalı sütotudur. Ayrıca Anadolu sütotu: polygala anatolica, Japon sütotu: polygala tenuifolia, Acı sütotu: p. amara, Adi sütotu: p. vulgaris, Brezilya sütotu: p.cyparissias’ın aynı şekilde etkili olabileceği ve aynı şekilde kullanılabileceği iddia edilmek¬tedir. Fakat bu bitkiler üzerinde yeterince araştırma yapılmamıştır. 

Botanik: Asıl vatanı kuzey Amerika olan bitkinin öneminin artması ne¬de-niyle bazı Avrupa ülkeleri ile Hindistan ve Rusya’da da yetiştirilmektedir. Bitki 20-40cm boyunda dikine yükselen ve kökten çatallaşarak çoğalan bir bitkidir. Kökleri 20cm uzunluğunda 1cm kalınlığında dikine kazık gibi veya iğ şeklinde toprağa girer. Yapraklarının kenarları bütün, orta ve üst kısmındaki yaprakları mızrak veya oval şekilde ve tüysüzdür. Çiçekleri bitkinin sapının üst kısmında olup salkım şeklinde bir aradadır. Kupa yaprakları beş adet olup 3’ü dışa 2’si içe doğu dönüktür. Taç yapakları ise değişerek boru şeklini almıştır. Meyveleri yeşilimsi yuvarlak kapsül şeklindedir. 

Yetiştirilmesi: Kuru, taşlı ve aydınlık ormanlarda kendiliğinden yetişen bitki Türkiye’de çok rahatça yetiştirilebilir.

Hasat zamanı: Eylül ve Ekim aylarında sökülen kökleri temizlendikten sonra havadar ve kuru yerlerde özel olarak kurutulur.

Birleşimi: Birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Saponin türevleri (Triterpenglikozitler) %6-12 arasında olup bunlardan Senegasaponin A-D veya Senegasaponin I-II diye adlandırılırlar. Ana gövdeye Presenegin denir. R1 ve R2’ye çeşitli sakkaorzlar bağlanarak Senegasaponin türevleri oluşur.
b) Ayrıca %5 sabit yağlar, Xanthol türevleri, eter yağları, acı maddeler, pektin, zamk ve reçine içerir. 

Tesir şekli: Balgam söktürücü, göğüs yumuşatıcı, süt artırıcı, terletici, kuvvet verici, idrara söktürücüdür.

Kullanılması: 
a) Üniversite kliniklerinde tedavi denemeleri ve araştırmalar yapıl-mamıştır. Bu nedenle bugünkü bilgilere göre 2. sınıf bir şifalı bitkidir. Senaga yerine daha etkili olan başka bitkiler kullanılmalıdır. Örneğin nefes yolları rahatsızlıklarına karşı A. Itır, Kekik, Sinirli ot, Duvar sarmaşığı, Çörek preparatları veya Gökçek İksiri daha etkilidir.
b) Komisyon E tarafından 13.03.1986 tarih ve 50 nolu monografi bildi-risinde senega kökünden elde edilen çay ve de damlanın yukarı nefes yollarını üşütme ve nezlesine karşı etkili olacağı beyan edilmiştir. 
c) Halk arasında kronik bronşit, balgamlı ve kuru öksürük, astım, difteri (kuşpalazı), gırtlak iltihaplanması ve zatürree’ye (pnömoni) karşı kullanılır. 
d) Homeopati’de başta ses kısılması, bronşit, zatürree, balgamlı ve tah-rişli öksürüğe karşı kullanılır. 

Çay: İki kahve kaşığı senaga kökü ince kıyıldıktan sonra demliğe konur ve üzerine 300–500ml kaynar su ilave edilir ve 5–10 dakika sonra süzülerek çayı içilir.

Çay Harmanları:

Gökçek Bronşit çayı;
>30 gr Sinirli ot
>20 gr Senega kökü
>30 gr Keklik otu
>10 gr Çördük otu
>10 gr Meyan kökü

Gökçek Öksürük çayı;
>20 gr Öksürük otu
>20 gr Keklik otu
>20 gr Senega kökü
>20 gr Ebe gömeci çiçeği
>20 gr Hatmi kökü

Gökçek boğmaca ve kronik bronşite karşı çay;
>30 gr Öksürük otu yaprağı
>30 gr Kekik otu
>20 gr Senega kökü
>20 gr Güveotu

Gökçek Öksürük ve bronşit çayı;
>30 gr Kekik otu
>15 gr Calba çiçeği
>15 gr Ebe gömeci çiçeği
>10 gr Hatmi kökü
>10 gr Öksürük otu çiçeği
>10 gr Meyan kökü
>10 gr Senega kökü

Homeopati’de: Kurutulmuş Sebega kökünden 20-30gr ince kıyılarak bir şişeye konur ve üzerine 100ml %70’lik alkol ilave edilir. şişe iki günde bir çalkalanır. 4-6hafta süzülerek Homeopati’de <<Senega>>ismi ile anılan tentür elde edilir.Bu tentürden günde 3-4defa 4-6hafta süre ile alınır. 

Hastalığın belirtileri (semptom):
1) Mukozanın kuru ve yanıcı hissedilmesi
2) Gözün sıracalı imiş gibi iltihaplanması
3) Zayıf görme
4) Öksürük, ağrı verici ve çok şiddetli olması
5) İdrar yaparken acı hissetme ve idrarın sümüksü ve kabarcıklı olması

Yan tesiri: Senaga kökünün bilinen bir yan tesiri yoktur, fakat aşırı mik-tarda alınırsa kusturur ve de mide ve bağırsakları tahriş eder. 

B) Acı Sütotu, Bittere Kreuzblümchen, Polygala amara
Alttaki yaprakları 4–6 cm büyüklüğünde, ters yumurta şeklinde, orta ve yukarıdaki yaprakları ise oldukça küçüktür. Çiçekleri tepede salkım gibi bir arada Pembemsi leylaki veya morumsu leylaki renkte olabilir. Kul¬lanılması aynı Senega gibidir.