Zeytin, Oiver, Olea europaea

ZEYTİN

Ağaç
5-15m
5-7 Aylar
Yaprak ve Yağı

Zeytin, Oiver, Olea europaea
Akdeniz Zeytini Syn: Olea Pallida
Şifalı Zeytin Syn: Olea Officinarum

Familyası: Zeytingillerden, Ölbaumgewachse, Oleaceae
Drugları: Zeytin yaprakları; Oleae folium
Zeytinyağı; Olivea oleum
Zeytinin yaprakları çay ve natürel ilaç yapımında; zeytinyağı, masaj yağı ve yağlı ilaçlar da ana katkı maddesi olarak kullanılır.
Giriş: Zeytini bilinen 30 türü mevcuttur ve bunlardan en önemlileri: Akdeniz Zeytini; Olea europaea, Kap Zeytini (Güney Afrika); O. Cape­nsis, Madakaskar Zeytini; O. Madagascariensis, Afrika Zeytini; O. Afri­cana olarak sayabiliriz. Avrupa zeytininin bilinen 300 alt türü vardır. Tür­kiye’de milyonlarca yabani zeytin (olea europae ssp.) sylvestris mevcut olup, bunların aşılanması gerekir. Yapılan araştırmalarda zeytinin M.Ö. 6000 yılından beri Doğu Akdeniz ülkelerinde kültür bitkisi olarak yetiş­tirildiği ve kullanıldığı tespit ediliştir. Zeytinyağı çok eskiden beri salata ve yemeklerde kullanıldığı gibi cilt bakımı, saç bakımı için ve de kabızlığa karşı kullanılmıştır. Peygamber Efendimizin saçlarına birkaç damla zey­tin­yağı sürdüğü bilinmektedir.
Botanik: Zeytin ağacı 5-15m boyunda olabilen ve 1000 yıl yaşayabilen uzun ömürlü bir ağaçtır. Yaprakları karşılıklı oval, mızrak veya nadiren kalp şeklinde, kenarları bütün, hafif geri kıvrık, üst kısmı açık yeşil, alt kısmı grimsi veya gümüşsü renkte, 3-5cm uzunluğunda 1-1,5cm enin­dedir. Çiçekleri yaprak sapının dibinden çıkar ve 3-7 tanesi bir arada ve salkım şeklindedir. Çiçeklerin taç yaprakları dört parçalı olup gerisi boru şeklinde ve beyaz renklidir. Meyveleri etli, yuvarlak, 1-3,5cm büyük­lüğün­de olabilir ve önce yeşil sonra kırmızımsı ve nihayet olgunlaşınca siyah renk alır.
Yetiştirilmesi: Vatanı Doğu Akdeniz ülkeleri olan bitki günümüzde bü­tün Akdeniz ülkeleri; Kırım, Kaliforniya, Güney Avustralya ve Orta Asya’ da yaygın olarak yetiştirilmektedir.
Hasat Zamanı: Olgunlaşan meyveleri toplanır ve kurutulur. Çekirdekleri çıkarıldıktan sonra soğuk baskı ile sıkılarak 1.kalite zeytinyağı elde edilir ve buna Oleum olivarum virgineum denir. İkinci baskıda basınç artırı­larak yapılan sıkmada 2.kalite yağ elde edilir buna ise Olium olivarum provinciale denir. Son olarak yüksek basınç ve ısıtılarak 3.kalite yağ elde edilir. Bu 3.kalite yağ sabun yapımında kullanılır. Mayıstan sonbahara kadar zeytin yaprakları toplanarak gölgede ve havadar bir yerde kuru­tulur.
Birleşimi:
A) Zeytinyağının bileşimindeki maddeler:
a) Zeytin %40-60 oranında yağ içerir ve bu yağın %95-99’unu Acylglyceridler, 1-3 serbetyağlar ve %0,1-0,7 oranında karbon hidrojen bileşikleri (squalen) içerir. Acylglyceridlerin (Glyseridler) % 94-95’in Triacylglyceridler, Triacylglyceridler, %56-83 Stearinasit, %0,3-3,5 Palmitinoleinasit, %0,6-1 Linolenasit ve 0,1-0,3 Arahidonasitler oluşur.(ışıldağa bak).
b) Fenollü bileşikler: Procatechuasit, vanillenasit, Syringaasit, Sinamikasit, p-Kumarasit ve Kaffee asitten oluşur.
c) Steroller: Sitosterol, Stigmasterod, ∆-Avenasterol, campesterol ve sitgamasterol.
d) Vitaminlerden B1,B2,E,D ve provitamin A.
e) Minerallerden; potasyum, sodyum, kalsiyum, magnezyum ve demir içerir.
2) Yapraklarında:
a) Terpenlerden: %6-9 oranında Oleuropen ve çok az miktarda elenolasitglikozit (=oleosid-11-meilester) ve demetiloleuropein içerir.
b) Fenollü bileşikler;
1) Chalkonlar; olivin, olivin-4-diglikosid
2) Flovitler ve Flavonitglikozitler; luteolin, luteolin-7-O-glikosit, luteolintetraglikosit, luteolin-7-O-β-D-glikosit
c) Alkoloitler (çok az miktarda); Cinchonin, Cinchonidin ve Dihydrocinchonidin.

Araştırmalar: Önce fareler, kobaylar, köpekler ve tavşanlar üzerinde ya­pılan araştırmalarda zeytin yaprağının yüksek tansiyonu düşürdüğü görülmüş ve bunu insanlar üzerinde yapılan araştırmalar takip etmiştir.
1) Poletti ve ekibi 1982’de insanlar üzerinde yaptığı araştırmalarda Zey­tin yaprağının yüksek tansiyonu düşürdüğünü tespit etmişlerdir. (PP.50)
2) Petkov, Manolov ve ekipleri 1972’de insanlar üzerinde yaptıkları araş­tırmada zeytin yaprak çayının yüksek tansiyonu düşürdüğünü belgelemişlerdir.(Phytopharmaha).
3) Zeytin yaprak çayının kandaki şekeri düşürdüğü ve diyabetli hastaları iyileştirdiği 85 şeker hastası üzerinde yapılan deneyle tespit edil­miş­tir. (NH.8.00.33).
4) Fransız prof Renaud ve ekibi daha önceden kalp enfarktüsü olan 600 hasta üzerinde tedavi denemesi yapılmıştır. Prof Renaud ve ekibi (National Institute of Health and medical research) tarafından has­talar iki gruba ayrılmıştır. 1. grup Batı Avrupa sulu beslenirken 2. grup Akdeniz usulü beslenmişlerdir. Akdeniz tarzı beslenen (az et, peynir ve yumurta, çok sebze, meyve, kepekli ekmek ve zeytinyağlı yiyecekler) hastaların %50-70 oranında iyileştikleri ve daha sağlıklı oldukları tespit edilmiştir.(NH.8.00.32)
5) Yunanistan’ın Girit ve Korfu adasındaki 1215 kişi üzerinde (40-50 yaşındakilerde) yapılan bir araştırmada, sadece dört(4) kişide kalp rahatsızlığı ve Arteroshleroz (damar sertliği ve daralması) olduğu, diğerlerinin ise sağlıklı oldukları görülmüştür.
6) Dr. Robert Lyous ve ekibi alerji, aritmi (kalp ritim bozukluğu), ba­demcik iltihabı, fousillit, boğaz iltihabı (faranjit), öksürük bronşit, zatürre (pnömoni), pispulpasının iltihaplanması (pulpit), ağız iltihabı (stomatit), uçuk, deri hastalıkları, deri enfeksiyonu, gastrit, ülser, ar­trit, artroz, sedef hastalığı, yüksek tansiyon, holesterol, damar sert­liği, diabet ve yorgunluk, dermansızlık, halsizlik, borrelioz (kenenin sebep olduğu virüs enfeksiyonu) hastalığı olan 500 hasta üzerinde tedavi denemesi yapılmış ve hastaların iyi olduğu görülmüştür. (Ehh.7.03.487)
Tesir Şekli:
A) Yaprakları: Yüksek tansiyonu düşürücü, kandaki şekeri, kolesterolü ve lipidi düşürücüdür.
B) Yağı: Müshil yapıcı, safra arttırıcı, mukozayı iyileştirici, tansiyon dü­şü­rücüdür.
Kullanılması:
A) Yaprakları:
a) Araştırmalara göre; zeytin yaprağı ekstresi, yüksek tansiyonu ve kan­daki şekeri, kolesterol ve lipidi düşürdüğü belgelenmiştir. Bronşit, fa­ren­jit, gastrit, enterit, sedef hastalığı, damar sertliği, yağ hazımsızlığı, tonsillit, yüksek tansiyon, uçuk ve mantarları, bakterilerin, virüslerin ve parazitlerin sebep olduğu hastalıkları, immün yetersizliği, ülser, di­ya­bet,alerji, aritmi, artrit, artroz, yorgunluk, dermansızlık, halsizlik ve borrelioza karşı kullanılır. Bağırsak florasını düzenler. (Ehk.7.03.487).
b) Komisyon E’ye göre zeytin yaprakları yüksek tansiyonda tansiyon düşürücü ve idrar artırıcı olarak kullanılır.
c) Halk arasında şeker hastalığı ve yüksek tansiyona karşı kullanılır.
B) Zeytinyağı:
a) Araştırmalara göre zeytinyağlı beslenme damar sertliğini (arteriosk­lerozu) önlediği ve kalp rahatsızlıklarını iyileştirdiği tespit edilmiştir.
b) Halk arasında zeytinyağı kabızlık, mide-bağırsak, nefes yolları ve saf­ra yolları iltihapları, safra taşı, safra kisti, kokuşma, şişkinlik ve roma­tizma ağrılarına karşı kullanır. Bu rahatsızlıklara karşı olan etkisi kesin değildir.
Açıklama: Zeytinyağının birleşimindeki yüksek orandaki doymamış yağ asidi Oleikasit (Işıldağa bak.), Fenollü bileşikler ve E vitamini zararlı LDL-kolesterolü düşürür. Çünkü zararlı kolesterol damar mukozasına (iç duvarına) yapışarak damarların sertleşmesine ve daralmasına neden olur. Zeytinyağının bir başka özelliği ise antioksidatif olması yani hücre­lere özellikle damar hücrelerine zarar veren serbest radikallerin yapısını bozarak onları zararsız hale getirmesidir.

Çayı: Kurutulmuş, ince kıyılmış zeytin yapraklarından 3-4kahve kaşığı demliğe konur ve üzerine 150-200ml kaynar su ilave edilerek 8-10dk demlenmeye bırakılır ve sonra süzülerek içilir.

Çay harmanları:

Masaj yağı: Zeytinin I.sınıf kalite yağı çeşitli masaj yağları ve bakım yağlarının ana katkı maddesidir. Ayrıca Türkiye’nin Marmara bölgesinde yetişen kudret narının olgunlaşmış tohumları bir şişeye konur ve üzerine zeytinyağı doldurulur ve 4-6hafta bekletildikten sonra bu yağdan günde 3-4defa 1 kahve kaşığı 4-6hafta süreyle alınırsa mide ve onikiparmak bağırsak ülserlerini iyileştirir.

Yan tesirleri: Midesi hassas olanların zeytinyağı kullanırken dikkat etmesi gerekir.